Nota na temat relacji między sztuczną inteligencją a ludzką inteligencją

DaddyPig

Nie chcesz czytać długiego tekstu? Skocz do streszczenia.

DYKASTERIA DS. DOKTRYNY WIARY
DYKASTERIA DS. KULTURY I EDUKACJI

ANTIQUA ET NOVA

Nota na temat relacji między sztuczną inteligencją a ludzką inteligencją

I. Wprowadzenie

1. Z mądrością zarówno starożytną, jak i nową (por. Mt 13:52), jesteśmy wezwani do refleksji nad obecnymi wyzwaniami i możliwościami, jakie stawia przed nami postęp naukowy i technologiczny, w szczególności niedawny rozwój sztucznej inteligencji (AI). Tradycja chrześcijańska uważa dar inteligencji za istotny aspekt tego, jak ludzie zostali stworzeni „na obraz Boży” (Rdz 1, 27). Wychodząc od integralnej wizji osoby ludzkiej i biblijnego powołania do „uprawiania” i „utrzymywania” ziemi (Rdz 2:15), Kościół podkreśla, że ten dar inteligencji powinien być wyrażany poprzez odpowiedzialne wykorzystanie rozumu i zdolności technicznych w zarządzaniu stworzonym światem.

2. Kościół zachęca do postępu w nauce, technologii, sztuce i innych formach ludzkiego wysiłku, postrzegając je jako część „współpracy mężczyzny i kobiety z Bogiem w doskonaleniu widzialnego stworzenia”[1]. Jak potwierdza Syrach, Bóg „dał umiejętność ludziom, aby mógł być uwielbiony w swoich cudownych dziełach” (Syr 38:6). Ludzkie zdolności i kreatywność pochodzą od Boga i, gdy są właściwie wykorzystywane, chwalą Boga, odzwierciedlając Jego mądrość i dobroć. W świetle tego, kiedy zadajemy sobie pytanie, co to znaczy „być człowiekiem”, nie możemy wykluczyć rozważenia naszych zdolności naukowych i technologicznych.

3. To właśnie w tej perspektywie niniejsza nota odnosi się do antropologicznych i etycznych wyzwań związanych ze sztuczną inteligencją - kwestii, które są szczególnie istotne, ponieważ jednym z celów tej technologii jest naśladowanie ludzkiej inteligencji, która ją zaprojektowała. Na przykład, w przeciwieństwie do wielu innych ludzkich dzieł, sztuczna inteligencja może być szkolona w zakresie wyników ludzkiej kreatywności, a następnie generować nowe „artefakty” z szybkością i umiejętnościami, które często rywalizują lub przewyższają to, co potrafią ludzie, na przykład tworząc tekst lub obrazy nie do odróżnienia od ludzkich kompozycji. Rodzi to krytyczne obawy dotyczące potencjalnej roli sztucznej inteligencji w narastającym kryzysie prawdy na forum publicznym. Co więcej, technologia ta została zaprojektowana tak, aby uczyć się i dokonywać pewnych wyborów autonomicznie, dostosowując się do nowych sytuacji i zapewniając rozwiązania nieprzewidziane przez jej programistów, a tym samym rodzi fundamentalne pytania dotyczące odpowiedzialności etycznej i bezpieczeństwa ludzi, z szerszymi implikacjami dla społeczeństwa jako całości. Ta nowa sytuacja skłoniła wiele osób do refleksji nad tym, co to znaczy być człowiekiem i jaką rolę odgrywa ludzkość w świecie.

4. Biorąc to wszystko pod uwagę, istnieje powszechna zgoda co do tego, że sztuczna inteligencja wyznacza nowy i znaczący etap zaangażowania ludzkości w technologię, umieszczając ją w centrum tego, co papież Franciszek określił jako „epokową zmianę”[2]. Jej wpływ jest odczuwalny na całym świecie i w wielu obszarach, w tym w relacjach międzyludzkich, edukacji, pracy, sztuce, opiece zdrowotnej, prawie, działaniach wojennych i stosunkach międzynarodowych. Ponieważ sztuczna inteligencja szybko postępuje naprzód w kierunku jeszcze większych osiągnięć, niezwykle ważne jest rozważenie jej antropologicznych i etycznych implikacji. Wiąże się to nie tylko z łagodzeniem ryzyka i zapobieganiem szkodom, ale także z zapewnieniem, że jej zastosowania są wykorzystywane do promowania ludzkiego postępu i wspólnego dobra.

5. Aby wnieść pozytywny wkład w rozeznanie dotyczące sztucznej inteligencji i w odpowiedzi na wezwanie papieża Franciszka do odnowionej „mądrości serca”[3], Kościół oferuje swoje doświadczenie poprzez refleksje antropologiczne i etyczne zawarte w niniejszej Nocie. Zaangażowany w aktywną rolę w globalnym dialogu na te tematy, Kościół zaprasza tych, którym powierzono przekazywanie wiary - w tym rodziców, nauczycieli, pasterzy i biskupów - do poświęcenia się temu krytycznemu tematowi z troską i uwagą. Chociaż niniejszy dokument jest przeznaczony przede wszystkim dla nich, ma być również dostępny dla szerszego grona odbiorców, zwłaszcza tych, którzy podzielają przekonanie, że postęp naukowy i technologiczny powinien być ukierunkowany na służbę osobie ludzkiej i dobru wspólnemu[4].

6. W tym celu dokument rozpoczyna się od rozróżnienia między koncepcjami inteligencji w sztucznej inteligencji i ludzkiej inteligencji. Następnie analizuje chrześcijańskie rozumienie ludzkiej inteligencji, zapewniając ramy zakorzenione w filozoficznej i teologicznej tradycji Kościoła. Wreszcie, dokument oferuje wytyczne mające na celu zapewnienie, że rozwój i wykorzystanie sztucznej inteligencji stoją na straży ludzkiej godności i promują integralny rozwój osoby ludzkiej i społeczeństwa.

II. Czym jest sztuczna inteligencja?

7. Koncepcja „inteligencji” w sztucznej inteligencji ewoluowała z czasem, czerpiąc z szeregu pomysłów z różnych dyscyplin. Choć jej początki sięgają wielu wieków wstecz, znaczący kamień milowy nastąpił w 1956 r., kiedy amerykański informatyk John McCarthy zorganizował letnie warsztaty na Uniwersytecie Dartmouth w celu zbadania problemu „sztucznej inteligencji”, który zdefiniował jako „sprawienie, by maszyna zachowywała się w sposób, który można by nazwać inteligentnym, gdyby zachowywał się tak człowiek”[5]. [Warsztaty te zapoczątkowały program badawczy skupiający się na projektowaniu maszyn zdolnych do wykonywania zadań typowo związanych z ludzkim intelektem i inteligentnym zachowaniem.

8. Od tego czasu badania nad sztuczną inteligencją postępują naprzód w szybkim tempie, prowadząc do rozwoju złożonych systemów zdolnych do wykonywania wysoce wyrafinowanych zadań[6]. Te tak zwane systemy „wąskiej sztucznej inteligencji” są zazwyczaj zaprojektowane do obsługi określonych i ograniczonych funkcji, takich jak tłumaczenie języków, przewidywanie trajektorii burzy, klasyfikowanie obrazów, odpowiadanie na pytania lub generowanie treści wizualnych na żądanie użytkownika. Chociaż definicja „inteligencji” w badaniach nad sztuczną inteligencją jest różna, większość współczesnych systemów sztucznej inteligencji - zwłaszcza tych wykorzystujących uczenie maszynowe - opiera się raczej na wnioskowaniu statystycznym niż na logicznej dedukcji. Analizując duże zbiory danych w celu zidentyfikowania wzorców, sztuczna inteligencja może „przewidywać”[7] wyniki i proponować nowe podejścia, naśladując niektóre procesy poznawcze typowe dla ludzkiego rozwiązywania problemów. Takie osiągnięcia stały się możliwe dzięki postępowi w technologii obliczeniowej (w tym sieci neuronowych, nienadzorowanego uczenia maszynowego i algorytmów ewolucyjnych), a także innowacjom sprzętowym (takim jak wyspecjalizowane procesory). Łącznie technologie te umożliwiają systemom sztucznej inteligencji reagowanie na różne formy ludzkiego wkładu, dostosowywanie się do nowych sytuacji, a nawet sugerowanie nowych rozwiązań nieprzewidzianych przez ich pierwotnych programistów[8].

9. Ze względu na tak szybki postęp naprzód, wiele zadań wykonywanych niegdyś wyłącznie przez ludzi jest obecnie powierzanych sztucznej inteligencji. Systemy te mogą rozszerzać lub nawet zastępować to, co ludzie są w stanie zrobić w wielu dziedzinach, szczególnie w wyspecjalizowanych obszarach, takich jak analiza danych, rozpoznawanie obrazów i diagnostyka medyczna. Podczas gdy każda „wąska aplikacja AI” jest przeznaczona do określonego zadania, wielu badaczy dąży do opracowania tak zwanej „sztucznej inteligencji ogólnej” (AGI) - pojedynczego systemu zdolnego do działania we wszystkich domenach poznawczych i wykonywania dowolnego zadania w zakresie ludzkiej inteligencji. Niektórzy twierdzą nawet, że AGI może pewnego dnia osiągnąć stan „superinteligencji”, przewyższając ludzkie zdolności intelektualne, lub przyczynić się do „super długowieczności” dzięki postępom w biotechnologii. Inni jednak obawiają się, że te możliwości, nawet jeśli hipotetyczne, mogą pewnego dnia przyćmić człowieka, podczas gdy jeszcze inni z zadowoleniem przyjmują tę potencjalną transformację[9].

10. U podstaw tego i wielu innych punktów widzenia na ten temat leży ukryte założenie, że termin „inteligencja” może być używany w ten sam sposób w odniesieniu zarówno do ludzkiej inteligencji, jak i sztucznej inteligencji. Nie oddaje to jednak pełnego zakresu tego pojęcia. W przypadku ludzi inteligencja jest zdolnością, która odnosi się do osoby w całości, podczas gdy w kontekście sztucznej inteligencji „inteligencja” jest rozumiana funkcjonalnie, często z założeniem, że działania charakterystyczne dla ludzkiego umysłu można podzielić na zdigitalizowane kroki, które maszyny mogą replikować[10]. 11.

11. Przykładem tej funkcjonalnej perspektywy jest „test Turinga”, który uznaje maszynę za „inteligentną”, jeśli osoba nie jest w stanie odróżnić jej zachowania od zachowania człowieka[11]. W tym kontekście termin „zachowanie” odnosi się jednak wyłącznie do wykonywania określonych zadań intelektualnych; nie uwzględnia on pełnego zakresu ludzkiego doświadczenia, które obejmuje abstrakcję, emocje, kreatywność oraz wrażliwość estetyczną, moralną i religijną. Nie obejmuje też pełnego zakresu wyrażeń charakterystycznych dla ludzkiego umysłu. Zamiast tego, w przypadku sztucznej inteligencji, „inteligencja” systemu jest oceniana metodologicznie, ale także redukcyjnie, w oparciu o jego zdolność do wywoływania odpowiednich reakcji - w tym przypadku tych związanych z ludzkim intelektem - niezależnie od tego, w jaki sposób te reakcje są generowane.

12. Zaawansowane funkcje sztucznej inteligencji dają jej wyrafinowane zdolności do wykonywania zadań, ale nie zdolność do myślenia[12]. To rozróżnienie jest niezwykle ważne, ponieważ sposób definiowania „inteligencji” nieuchronnie kształtuje sposób, w jaki rozumiemy relację między ludzką myślą a tą technologią[13]. Aby to docenić, należy przypomnieć bogactwo tradycji filozoficznej i teologii chrześcijańskiej, które oferują głębsze i bardziej kompleksowe zrozumienie inteligencji - zrozumienie, które ma kluczowe znaczenie dla nauczania Kościoła na temat natury, godności i powołania osoby ludzkiej[14].

III. Inteligencja w tradycji filozoficznej i teologicznej

Racjonalność

13. Od zarania ludzkiej autorefleksji umysł odgrywał centralną rolę w zrozumieniu, co to znaczy być „człowiekiem”. Arystoteles zauważył, że „wszyscy ludzie z natury pragną wiedzieć”[15]. Wiedza ta, ze swoją zdolnością do abstrakcji, która pozwala uchwycić naturę i znaczenie rzeczy, odróżnia ludzi od świata zwierząt[16]. W miarę jak filozofowie, teologowie i psychologowie badali dokładną naturę tej zdolności intelektualnej, badali również, w jaki sposób ludzie rozumieją świat i swoje wyjątkowe miejsce w nim. Dzięki tym badaniom tradycja chrześcijańska doszła do zrozumienia osoby ludzkiej jako istoty składającej się zarówno z ciała, jak i duszy - głęboko związanej z tym światem, a jednocześnie przekraczającej go[17].

14. W tradycji klasycznej pojęcie inteligencji jest często rozumiane poprzez uzupełniające się pojęcia „rozumu” (ratio) i „intelektu” (intellectus). Tomasza z Akwinu, są to dwa tryby, w których działa ta sama inteligencja: „Termin intelekt wywodzi się z wewnętrznego uchwycenia prawdy, podczas gdy nazwa rozum pochodzi od dociekliwego i dyskursywnego procesu."[18] Ten zwięzły opis podkreśla dwa podstawowe i uzupełniające się wymiary ludzkiej inteligencji. Intellectus odnosi się do intuicyjnego pojmowania prawdy - czyli pojmowania jej „oczami” umysłu - które poprzedza i uzasadnia samą argumentację. Ratio odnosi się do właściwego rozumowania: dyskursywnego, analitycznego procesu, który prowadzi do osądu. Intelekt i rozum tworzą razem dwa aspekty aktu intelligere, „właściwego działania istoty ludzkiej jako takiej”[19]. 15.

15. Opisanie osoby ludzkiej jako istoty „racjonalnej” nie redukuje jej do określonego sposobu myślenia; raczej uznaje, że zdolność do intelektualnego zrozumienia kształtuje i przenika wszystkie aspekty ludzkiej działalności[20]. Zdolność ta jest nieodłącznym aspektem ludzkiej natury, niezależnie od tego, czy jest dobrze, czy źle wykorzystywana[20]. W tym sensie „termin »racjonalny« obejmuje wszystkie zdolności osoby ludzkiej”, w tym te związane z „poznaniem i zrozumieniem, a także te związane z chęcią, miłością, wyborem i pragnieniem; obejmuje również wszystkie funkcje cielesne ściśle związane z tymi zdolnościami” [21]. Ta kompleksowa perspektywa podkreśla, w jaki sposób w osobie ludzkiej, stworzonej na „obraz Boży”, rozum jest zintegrowany w sposób, który podnosi, kształtuje i przekształca zarówno wolę, jak i działania osoby[ 22]. [22]

Ucieleśnienie

16. Myśl chrześcijańska rozważa zdolności intelektualne osoby ludzkiej w ramach integralnej antropologii, która postrzega istotę ludzką jako zasadniczo ucieleśnioną. W osobie ludzkiej duch i materia „nie są dwiema zjednoczonymi naturami, ale raczej ich zjednoczenie tworzy jedną naturę”[23]. Innymi słowy, dusza nie jest jedynie niematerialną „częścią” osoby zawartą w ciele, ani też ciało nie jest zewnętrzną powłoką zawierającą niematerialny „rdzeń”. Raczej cała osoba ludzka jest jednocześnie materialna i duchowa. Takie rozumienie odzwierciedla nauczanie Pisma Świętego, które postrzega osobę ludzką jako istotę, która przeżywa relacje z Bogiem i innymi ludźmi (a zatem autentycznie duchowy wymiar) w ramach i poprzez tę ucieleśnioną egzystencję[24]. Głębokie znaczenie tego stanu jest dodatkowo oświetlone przez tajemnicę Wcielenia, poprzez którą sam Bóg przyjął nasze ciało i „podniósł je do wzniosłej godności”[25]. 17.

17. Osoba ludzka, choć głęboko zakorzeniona w egzystencji cielesnej, przekracza świat materialny poprzez duszę, która znajduje się „niemal na horyzoncie wieczności i czasu”[26]. Zdolność intelektu do transcendencji i samowystarczalna wolność woli należą do duszy, dzięki której osoba ludzka „uczestniczy w świetle boskiego umysłu”[ 27]. „Niemniej jednak duch ludzki nie wykonuje swojego normalnego sposobu poznania bez ciała[28]. W ten sposób zdolności intelektualne osoby ludzkiej są integralną częścią antropologii, która uznaje, że osoba ludzka jest „jednością ciała i duszy”[29]. Dalsze aspekty tego rozumienia zostaną rozwinięte w dalszej części.

Relacyjność

18. Istoty ludzkie są „ze swej natury uporządkowane do międzyludzkiej komunii”[30], posiadając zdolność poznawania siebie nawzajem, dawania siebie w miłości i wchodzenia w komunię z innymi. W związku z tym ludzka inteligencja nie jest wyizolowaną zdolnością, ale jest wykorzystywana w relacjach, znajdując swój najpełniejszy wyraz w dialogu, współpracy i solidarności. Uczymy się z innymi i uczymy się poprzez innych.

19. Relacyjna orientacja osoby ludzkiej jest ostatecznie zakorzeniona w wiecznym darze z siebie Trójjedynego Boga, którego miłość objawia się w stworzeniu i odkupieniu[31]. Osoba ludzka jest „powołana do uczestniczenia, poprzez poznanie i miłość, w życiu samego Boga”[32]. 20.

20. To powołanie do komunii z Bogiem jest koniecznie związane z powołaniem do komunii z innymi. Miłość do Boga nie może być oddzielona od miłości do bliźniego (por. 1 J 4, 20; Mt 22, 37-39). Dzięki łasce dzielenia się życiem Bożym chrześcijanie są również wezwani do naśladowania wylania daru Chrystusa (por. 2 Kor 9, 8-11; Ef 5, 1-2), postępując zgodnie z Jego przykazaniem „miłujcie się wzajemnie, tak jak Ja was umiłowałem” (J 13, 34)[33]. Miłość i służba, odzwierciedlając boskie życie daru z siebie, wykraczają poza własny interes, aby pełniej odpowiedzieć na ludzkie powołanie (por. 1 J 2, 9). Jeszcze wznioślejsze niż poznanie wielu rzeczy jest zobowiązanie do troski o siebie nawzajem, ponieważ jeśli „rozumiem wszystkie tajemnice i całą wiedzę […], ale miłości nie mam, jestem niczym” (1 Kor 13, 2).

Relacja z Prawdą

21. Ludzka inteligencja jest ostatecznie „Bożym darem stworzonym do przyswajania prawdy”[34]. W podwójnym znaczeniu intellectus-ratio pozwala ona człowiekowi odkrywać rzeczywistości, które przewyższają zwykłe doświadczenie zmysłowe lub użyteczność, ponieważ „pragnienie prawdy jest częścią samej ludzkiej natury. Wrodzoną właściwością ludzkiego rozumu jest pytanie, dlaczego rzeczy są takie, jakie są."[35] Wychodząc poza granice danych empirycznych, ludzka inteligencja może »z prawdziwą pewnością osiągnąć samą rzeczywistość jako możliwą do poznania«[ 36]. „Chociaż rzeczywistość pozostaje tylko częściowo poznana, pragnienie prawdy „zawsze pobudza rozum do pójścia dalej; w istocie jest tak, jakby rozum był przytłoczony, widząc, że zawsze może wyjść poza to, co już osiągnął.”[37] Chociaż Prawda sama w sobie przekracza granice ludzkiej inteligencji, nieodparcie ją przyciąga.[38] Przyciągnięta tym przyciąganiem, osoba ludzka jest prowadzona do poszukiwania „prawd wyższego rzędu”[39]. 22.

22. To wrodzone dążenie do prawdy jest szczególnie widoczne w wyraźnie ludzkich zdolnościach do semantycznego rozumienia i kreatywności[40], dzięki którym poszukiwania te rozwijają się w „sposób odpowiedni do społecznej natury i godności osoby ludzkiej”[41]. Podobnie, niezachwiana orientacja na prawdę jest niezbędna, aby dobroczynność była zarówno autentyczna, jak i uniwersalna[42]. 23.

23. Poszukiwanie prawdy znajduje swój najwyższy wyraz w otwartości na rzeczywistości, które przekraczają świat fizyczny i stworzony. W Bogu wszystkie prawdy osiągają swoje ostateczne i pierwotne znaczenie[43]. Powierzenie się Bogu jest „fundamentalną decyzją, która angażuje całą osobę”[44]. W ten sposób osoba ludzka staje się w pełni tym, do czego została powołana: „Intelekt i wola ukazują swoją duchową naturę”, umożliwiając osobie »działanie w sposób, który w pełni realizuje osobistą wolność«[45].

Zarządzanie światem

24. Wiara chrześcijańska pojmuje stworzenie jako wolny akt Trójjedynego Boga, który, jak wyjaśnia św. Bonawentura z Bagnoregio, stwarza „nie po to, by powiększyć swoją chwałę, ale by ją ukazać i przekazać.”[46] Ponieważ Bóg stwarza zgodnie ze swoją Mądrością (por. Ponieważ Bóg stwarza zgodnie ze swoją Mądrością (por. Wj 9, 9; Jr 10, 12), stworzenie jest przepojone wewnętrznym porządkiem, który odzwierciedla Boży plan (por. Rdz 1; Dn 2, 21-22; Iz 45, 18; Ps 74, 12-17; 104)[47], w ramach którego Bóg powołał istoty ludzkie do przyjęcia wyjątkowej roli: kultywowania i dbania o świat[48]. 25.

25. Ukształtowani przez Boskiego Rzemieślnika, ludzie przeżywają swoją tożsamość jako istoty stworzone w imago Dei poprzez „utrzymywanie” i „uprawianie” (por. Rdz 2:15) stworzenia - wykorzystując swoją inteligencję i umiejętności do opieki i rozwoju stworzenia zgodnie z Bożym planem[49]. [W ten sposób ludzka inteligencja odzwierciedla Boską Inteligencję, która stworzyła wszystkie rzeczy (por. Rdz 1-2; J 1),[50] nieustannie je podtrzymuje i prowadzi je do ich ostatecznego celu w Nim[51]. Co więcej, istoty ludzkie są powołane do rozwijania swoich zdolności w nauce i technologii, ponieważ dzięki nim Bóg jest uwielbiony (por. Syr. 38:6). Tak więc, we właściwej relacji ze stworzeniem, ludzie z jednej strony wykorzystują swoją inteligencję i umiejętności, aby współpracować z Bogiem w prowadzeniu stworzenia do celu, do którego je powołał[52]. Z drugiej strony, samo stworzenie, jak zauważa św. Bonawentura, pomaga ludzkiemu umysłowi „stopniowo wznosić się do najwyższej Zasady, którą jest Bóg”[53].

Integralne rozumienie ludzkiej inteligencji

26. W tym kontekście ludzka inteligencja staje się lepiej rozumiana jako zdolność, która stanowi integralną część tego, jak cała osoba angażuje się w rzeczywistość. Autentyczne zaangażowanie wymaga objęcia pełnego zakresu bytu: duchowego, poznawczego, ucieleśnionego i relacyjnego.

27. To zaangażowanie w rzeczywistość rozwija się na różne sposoby, ponieważ każda osoba, w swojej wieloaspektowej indywidualności[54], stara się zrozumieć świat, odnosić się do innych, rozwiązywać problemy, wyrażać kreatywność i dążyć do integralnego dobrobytu poprzez harmonijne współdziałanie różnych wymiarów inteligencji danej osoby[55]. Obejmuje to zdolności logiczne i językowe, ale może również obejmować inne sposoby interakcji z rzeczywistością. Proszę wziąć pod uwagę pracę rzemieślnika, który „musi wiedzieć, jak dostrzec w obojętnej materii szczególną formę, której inni nie mogą rozpoznać”[56] i wydobyć ją poprzez wgląd i praktyczne umiejętności. Rdzenni mieszkańcy, którzy żyją blisko ziemi, często posiadają głębokie poczucie natury i jej cykli[57]. Podobnie przyjaciel, który zna właściwe słowo do powiedzenia lub osoba biegła w zarządzaniu relacjami międzyludzkimi, jest przykładem inteligencji, która jest „owocem badania siebie, dialogu i hojnego spotkania między osobami”[58]. Jak zauważa papież Franciszek, „w dobie sztucznej inteligencji nie możemy zapominać, że poezja i miłość są niezbędne, aby ocalić nasze człowieczeństwo”[59].

28. U podstaw chrześcijańskiego rozumienia inteligencji leży integracja prawdy z moralnym i duchowym życiem osoby, kierując jej działaniami w świetle Bożej dobroci i prawdy. Zgodnie z Bożym planem, inteligencja, w jej najpełniejszym znaczeniu, obejmuje również zdolność do delektowania się tym, co prawdziwe, dobre i piękne. Jak wyraził to dwudziestowieczny francuski poeta Paul Claudel, „inteligencja nie jest niczym bez rozkoszy.”[60] Podobnie Dante, po osiągnięciu najwyższego nieba w Paradiso, świadczy, że kulminacja tej intelektualnej rozkoszy znajduje się w „lekkim intelekcie pełnym miłości, miłości prawdziwego dobra wypełnionej radością, radością, która przewyższa wszelką słodycz.”[61].

29. Właściwe rozumienie ludzkiej inteligencji nie może być zatem zredukowane do zwykłego przyswajania faktów lub zdolności do wykonywania określonych zadań. Zamiast tego obejmuje ona otwartość osoby na ostateczne pytania życia i odzwierciedla orientację na Prawdę i Dobro[62]. Jako wyraz boskiego obrazu w osobie, ludzka inteligencja ma zdolność dostępu do całości bytu, kontemplacji istnienia w jego pełni, która wykracza poza to, co mierzalne, i uchwycenia znaczenia tego, co zostało zrozumiane. Dla wierzących zdolność ta obejmuje, w szczególny sposób, zdolność do wzrastania w znajomości tajemnic Boga poprzez używanie rozumu do coraz głębszego angażowania się w prawdy objawione (intellectus fidei)[63]. Prawdziwa inteligencja jest kształtowana przez Bożą miłość, która „rozlana jest w sercach naszych przez Ducha Świętego” (Rz 5:5). Wynika z tego, że ludzka inteligencja posiada zasadniczy wymiar kontemplacyjny , bezinteresowną otwartość na to, co prawdziwe, dobre i piękne, wykraczającą poza wszelkie cele utylitarne.

Granice sztucznej inteligencji

30. W świetle powyższej dyskusji różnice między ludzką inteligencją a obecnymi systemami sztucznej inteligencji stają się oczywiste. Podczas gdy sztuczna inteligencja jest niezwykłym osiągnięciem technologicznym zdolnym do naśladowania pewnych wyników związanych z ludzką inteligencją, działa ona poprzez wykonywanie zadań, osiąganie celów lub podejmowanie decyzji w oparciu o dane ilościowe i logikę obliczeniową. Na przykład, dzięki swojej mocy analitycznej, sztuczna inteligencja doskonale integruje dane z różnych dziedzin, modeluje złożone systemy i wspiera interdyscyplinarne połączenia. W ten sposób może pomóc ekspertom współpracować przy rozwiązywaniu złożonych problemów, które „nie mogą być rozwiązywane z jednej perspektywy lub z jednego zestawu zainteresowań”[64].

31. Jednak nawet jeśli sztuczna inteligencja przetwarza i symuluje pewne przejawy inteligencji, pozostaje zasadniczo ograniczona do ram logiczno-matematycznych, co narzuca nieodłączne ograniczenia. Ludzka inteligencja natomiast rozwija się organicznie w trakcie fizycznego i psychicznego rozwoju danej osoby, kształtowana przez niezliczone doświadczenia życiowe. Chociaż postępujące naprzód systemy sztucznej inteligencji mogą „uczyć się” poprzez procesy takie jak uczenie maszynowe, ten rodzaj szkolenia zasadniczo różni się od rozwoju ludzkiej inteligencji, która jest kształtowana przez ucieleśnione doświadczenia, w tym dane sensoryczne, reakcje emocjonalne, interakcje społeczne i unikalny kontekst każdej chwili. W przeciwieństwie do tego, sztuczna inteligencja, pozbawiona fizycznego ciała, opiera się na obliczeniowym rozumowaniu i uczeniu się w oparciu o ogromne zbiory danych, które obejmują zarejestrowane ludzkie doświadczenia i wiedzę.

32. W związku z tym, chociaż sztuczna inteligencja może symulować aspekty ludzkiego rozumowania i wykonywać określone zadania z niesamowitą szybkością i wydajnością, jej zdolności obliczeniowe stanowią jedynie ułamek szerszych możliwości ludzkiego umysłu. Na przykład, sztuczna inteligencja nie jest obecnie w stanie odtworzyć rozeznania moralnego lub zdolności do nawiązywania autentycznych relacji. Co więcej, ludzka inteligencja jest umiejscowiona w osobiście przeżywanej historii formacji intelektualnej i moralnej, która zasadniczo kształtuje perspektywę jednostki, obejmując fizyczny, emocjonalny, społeczny, moralny i duchowy wymiar życia. Ponieważ sztuczna inteligencja nie może zaoferować pełni zrozumienia, podejścia, które polegają wyłącznie na tej technologii lub traktują ją jako główny sposób interpretacji świata, mogą prowadzić do „utraty uznania dla całości, relacji między rzeczami i szerszego horyzontu”[65].

33. Ludzka inteligencja nie polega przede wszystkim na wykonywaniu funkcjonalnych zadań, ale na zrozumieniu i aktywnym angażowaniu się w rzeczywistość we wszystkich jej wymiarach; jest również zdolna do zaskakujących spostrzeżeń. Ponieważ sztucznej inteligencji brakuje bogactwa cielesności, relacyjności i otwartości ludzkiego serca na prawdę i dobro, jej możliwości - choć pozornie nieograniczone - są nieporównywalne z ludzką zdolnością do pojmowania rzeczywistości. Tak wiele można się nauczyć z choroby, pojednania, a nawet zwykłego zachodu słońca; w rzeczywistości wiele doświadczeń, które mamy jako ludzie, otwiera nowe horyzonty i oferuje możliwość osiągnięcia nowej mądrości. Żadne urządzenie, pracujące wyłącznie z danymi, nie może mierzyć się z tymi i niezliczonymi innymi doświadczeniami obecnymi w naszym życiu.

34. Zbytnie utożsamianie ludzkiej inteligencji ze sztuczną inteligencją grozi popadnięciem w funkcjonalistyczną perspektywę, w której ludzie są cenieni na podstawie pracy, którą mogą wykonać. Wartość osoby nie zależy jednak od posiadania określonych umiejętności, osiągnięć poznawczych i technologicznych czy indywidualnego sukcesu, ale od jej wrodzonej godności, opartej na byciu stworzonym na obraz Boga[66]. Godność ta pozostaje nienaruszona w każdych okolicznościach, w tym w przypadku osób niezdolnych do korzystania ze swoich zdolności, czy to nienarodzonego dziecka, osoby nieprzytomnej czy cierpiącej osoby starszej[67]. [Leży ona również u podstaw tradycji praw człowieka (a w szczególności tego, co obecnie nazywa się „neuro-prawami”), które stanowią „ważny punkt zbieżności w poszukiwaniu wspólnej płaszczyzny”[68] i tym samym mogą służyć jako fundamentalny przewodnik etyczny w dyskusjach na temat odpowiedzialnego rozwoju i wykorzystania sztucznej inteligencji.

35. Biorąc pod uwagę wszystkie te punkty, jak zauważa papież Franciszek, „samo użycie słowa »inteligencja«” w odniesieniu do AI „może okazać się mylące”[69] i grozi przeoczeniem tego, co najcenniejsze w osobie ludzkiej. W związku z tym sztuczna inteligencja nie powinna być postrzegana jako sztuczna forma ludzkiej inteligencji, ale jako produkt [70].

IV. Rola etyki w kierowaniu rozwojem i wykorzystaniem sztucznej inteligencji

36. Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, można zapytać, jak sztuczna inteligencja może być rozumiana w ramach Bożego planu. Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przypomnieć, że działalność techniczno-naukowa nie ma neutralnego charakteru, ale jest ludzkim przedsięwzięciem, które angażuje humanistyczny i kulturowy wymiar ludzkiej kreatywności[71].

37. Postrzegane jako owoc potencjału wpisanego w ludzką inteligencję[72], badania naukowe i rozwój umiejętności technicznych są częścią „współpracy mężczyzny i kobiety z Bogiem w doskonaleniu widzialnego stworzenia”[73]. Jednocześnie wszystkie osiągnięcia naukowe i technologiczne są ostatecznie darami od Boga[74]. Dlatego ludzie muszą zawsze wykorzystywać swoje zdolności w świetle wyższego celu, dla którego Bóg je przyznał[75]. 38.

38. Możemy z wdzięcznością uznać, że technologia „zaradziła niezliczonemu złu, które wcześniej krzywdziło i ograniczało istoty ludzkie”[76], z czego powinniśmy się cieszyć. Niemniej jednak nie wszystkie postępy technologiczne same w sobie stanowią prawdziwy postęp ludzkości[77]. Kościół jest szczególnie przeciwny tym zastosowaniom, które zagrażają świętości życia lub godności osoby ludzkiej[78]. Jak każde ludzkie przedsięwzięcie, rozwój technologiczny musi być ukierunkowany na służbę osobie ludzkiej i przyczyniać się do dążenia do „większej sprawiedliwości, szerszego braterstwa i bardziej humanitarnego porządku stosunków społecznych”, które są „cenniejsze niż postępy w dziedzinie techniki”[ 79]. „Obawy dotyczące etycznych implikacji rozwoju technologicznego są podzielane nie tylko w Kościele, ale także wśród wielu naukowców, technologów i stowarzyszeń zawodowych, którzy coraz częściej wzywają do refleksji etycznej, aby kierować tym rozwojem w odpowiedzialny sposób. 39.

39. Aby sprostać tym wyzwaniom, konieczne jest podkreślenie znaczenia odpowiedzialności moralnej opartej na godności i powołaniu osoby ludzkiej. Ta zasada przewodnia odnosi się również do kwestii związanych ze sztuczną inteligencją. W tym kontekście wymiar etyczny nabiera pierwszorzędnego znaczenia, ponieważ to ludzie projektują systemy i określają cele, dla których są one wykorzystywane[80]. Pomiędzy maszyną a człowiekiem, tylko ten ostatni jest prawdziwie podmiotem moralnym - podmiotem odpowiedzialności moralnej, który korzysta z wolności w swoich decyzjach i akceptuje ich konsekwencje[ 81]. To nie maszyna, lecz człowiek pozostaje w relacji z prawdą i dobrem, kierując się sumieniem moralnym, które wzywa go „do kochania i czynienia tego, co dobre, a unikania zła”[82], dając świadectwo „autorytetowi prawdy w odniesieniu do najwyższego Dobra, do którego osoba ludzka jest przyciągana”[ 83]. „Podobnie, między maszyną a człowiekiem, tylko człowiek może być wystarczająco samoświadomy, aby słuchać i podążać za głosem sumienia, roztropnie rozeznawać i szukać dobra, które jest możliwe w każdej sytuacji[84]. W rzeczywistości wszystko to należy również do ćwiczenia inteligencji osoby.

40. Jak każdy produkt ludzkiej kreatywności, sztuczna inteligencja może być ukierunkowana na pozytywne lub negatywne cele[85]. Kiedy jest używana w sposób, który szanuje ludzką godność i promuje dobrobyt jednostek i społeczności, może pozytywnie przyczynić się do ludzkiego powołania. Jednak, podobnie jak we wszystkich obszarach, w których ludzie są powołani do podejmowania decyzji, również tutaj pojawia się cień zła. Tam, gdzie ludzka wolność pozwala na wybór tego, co złe, moralna ocena tej technologii będzie musiała uwzględniać sposób, w jaki jest ona kierowana i wykorzystywana.

41. Jednocześnie nie tylko cele są etycznie istotne, ale także środki zastosowane do ich osiągnięcia. Ponadto należy wziąć pod uwagę ogólną wizję i zrozumienie osoby ludzkiej osadzonej w tych systemach. Produkty technologiczne odzwierciedlają światopogląd ich twórców, właścicieli, użytkowników i organów regulacyjnych[86] i mają moc „kształtowania świata i angażowania sumień na poziomie wartości”[87]. Na poziomie społecznym niektóre rozwiązania technologiczne mogą również wzmacniać relacje i dynamikę władzy, które są niezgodne z właściwym rozumieniem osoby ludzkiej i społeczeństwa.

42. Dlatego też cele i środki wykorzystywane w danym zastosowaniu sztucznej inteligencji, a także ogólna wizja, którą obejmuje, muszą być oceniane pod kątem poszanowania godności ludzkiej i promowania dobra wspólnego[88]. Jak stwierdził papież Franciszek, „przyrodzona godność każdego mężczyzny i każdej kobiety” musi być „kluczowym kryterium oceny pojawiających się technologii; okażą się one etycznie uzasadnione w stopniu, w jakim pomogą uszanować tę godność i zwiększyć jej ekspresję na każdym poziomie ludzkiego życia”[89], w tym w sferze społecznej i gospodarczej. W tym sensie ludzka inteligencja odgrywa kluczową rolę nie tylko w projektowaniu i wytwarzaniu technologii, ale także w kierowaniu jej wykorzystaniem zgodnie z autentycznym dobrem osoby ludzkiej[90]. Odpowiedzialność za mądre zarządzanie tym dotyczy każdego poziomu społeczeństwa, kierując się zasadą pomocniczości i innymi zasadami katolickiej nauki społecznej.

DaddyPig

Wspieranie ludzkiej wolności i podejmowania decyzji

43. Zobowiązanie do zapewnienia, że sztuczna inteligencja zawsze wspiera i promuje najwyższą wartość godności każdego człowieka i pełnię ludzkiego powołania, służy jako kryterium rozeznania dla twórców, właścicieli, operatorów i organów regulacyjnych sztucznej inteligencji, a także dla jej użytkowników. Pozostaje ono ważne dla każdego zastosowania technologii na każdym poziomie jej wykorzystania.

44. Ocena implikacji tej zasady przewodniej może rozpocząć się od rozważenia znaczenia odpowiedzialności moralnej. Ponieważ pełna moralna przyczynowość należy wyłącznie do podmiotów osobowych, a nie sztucznych, kluczowe jest, aby móc zidentyfikować i zdefiniować, kto ponosi odpowiedzialność za procesy związane ze sztuczną inteligencją, w szczególności te zdolne do uczenia się, korekty i przeprogramowania. Podczas gdy podejścia oddolne i bardzo głębokie sieci neuronowe umożliwiają sztucznej inteligencji rozwiązywanie złożonych problemów, utrudniają one zrozumienie procesów, które prowadzą do przyjętych rozwiązań. Komplikuje to odpowiedzialność, ponieważ jeśli aplikacja AI przynosi niepożądane rezultaty, ustalenie, kto jest za nie odpowiedzialny, staje się trudne. Aby rozwiązać ten problem, należy zwrócić uwagę na charakter procesów odpowiedzialności w złożonych, wysoce zautomatyzowanych warunkach, w których wyniki mogą stać się widoczne dopiero w perspektywie średnio- i długoterminowej. W tym celu ważne jest, aby ostateczna odpowiedzialność za decyzje podejmowane przy użyciu sztucznej inteligencji spoczywała na ludziach podejmujących decyzje i aby istniała odpowiedzialność za wykorzystanie sztucznej inteligencji na każdym etapie procesu decyzyjnego[91]. 45.

45. Oprócz ustalenia, kto ponosi odpowiedzialność, istotne jest określenie celów stawianych systemom sztucznej inteligencji. Chociaż systemy te mogą wykorzystywać nienadzorowane mechanizmy autonomicznego uczenia się i czasami podążać ścieżkami, których ludzie nie są w stanie odtworzyć, ostatecznie dążą one do celów, które zostały im przypisane przez ludzi i podlegają procesom ustanowionym przez ich projektantów i programistów. Stanowi to jednak wyzwanie, ponieważ w miarę jak modele sztucznej inteligencji stają się coraz bardziej zdolne do niezależnego uczenia się, zdolność do utrzymania nad nimi kontroli w celu zapewnienia, że takie aplikacje służą ludzkim celom, może skutecznie się zmniejszyć. Rodzi to krytyczne pytanie, w jaki sposób zapewnić, aby systemy sztucznej inteligencji były zamawiane dla dobra ludzi, a nie przeciwko nim.

46. Podczas gdy odpowiedzialność za etyczne wykorzystanie systemów sztucznej inteligencji zaczyna się od tych, którzy opracowują, produkują, zarządzają i nadzorują takie systemy, ponoszą ją również ci, którzy z nich korzystają. Jak zauważył papież Franciszek, maszyna „dokonuje technicznego wyboru spośród kilku możliwości w oparciu o dobrze zdefiniowane kryteria lub wnioski statystyczne. Istoty ludzkie jednak nie tylko wybierają, ale w swoich sercach są zdolne do podejmowania decyzji."[92] Ci, którzy używają sztucznej inteligencji do wykonania zadania i śledzenia jego wyników, tworzą kontekst, w którym są ostatecznie odpowiedzialni za władzę, którą delegowali. Dlatego też, o ile sztuczna inteligencja może pomagać ludziom w podejmowaniu decyzji, algorytmy, które nią zarządzają, powinny być godne zaufania, bezpieczne, wystarczająco solidne, aby radzić sobie z niespójnościami i przejrzyste w działaniu, aby złagodzić uprzedzenia i niezamierzone skutki uboczne[93]. [Ramy regulacyjne powinny zapewniać, że wszystkie podmioty prawne pozostają odpowiedzialne za wykorzystanie sztucznej inteligencji i wszystkie jej konsekwencje, z odpowiednimi zabezpieczeniami w zakresie przejrzystości, prywatności i odpowiedzialności[94]. Co więcej, osoby korzystające ze sztucznej inteligencji powinny uważać, aby nie stać się nadmiernie zależnymi od niej w podejmowaniu decyzji, co zwiększa i tak już dużą zależność współczesnego społeczeństwa od technologii.

47. Nauczanie moralne i społeczne Kościoła zapewnia zasoby, które pomagają zapewnić, że sztuczna inteligencja jest wykorzystywana w sposób, który zachowuje ludzką sprawczość. Na przykład rozważania na temat sprawiedliwości powinny również dotyczyć takich kwestii, jak wspieranie sprawiedliwej dynamiki społecznej, utrzymanie bezpieczeństwa międzynarodowego i promowanie pokoju. Zachowując ostrożność, jednostki i społeczności mogą rozeznać się w sposobach wykorzystania sztucznej inteligencji z korzyścią dla ludzkości, unikając jednocześnie zastosowań, które mogłyby poniżać ludzką godność lub szkodzić środowisku. W tym kontekście pojęcie odpowiedzialności należy rozumieć nie tylko w jego najbardziej ograniczonym znaczeniu, ale jako „odpowiedzialność za troskę o innych, która jest czymś więcej niż tylko rozliczaniem się z osiągniętych wyników”[95]. 48.

48. Dlatego też sztuczna inteligencja, jak każda technologia, może być częścią świadomej i odpowiedzialnej odpowiedzi na powołanie ludzkości do dobra. Jednak, jak wspomniano wcześniej, AI musi być kierowana przez ludzką inteligencję , aby dostosować się do tego powołania, zapewniając poszanowanie godności osoby ludzkiej. Uznając tę „wzniosłą godność”, Sobór Watykański II potwierdził, że „porządek społeczny i jego rozwój muszą niezmiennie działać na korzyść osoby ludzkiej”[96]. W świetle tego, jak powiedział papież Franciszek, wykorzystaniu sztucznej inteligencji musi „towarzyszyć etyka inspirowana wizją dobra wspólnego, etyka wolności, odpowiedzialności i braterstwa, zdolna do wspierania pełnego rozwoju ludzi w relacji z innymi i z całym stworzeniem”[97].

V. Pytania szczegółowe

49. W ramach tej ogólnej perspektywy poniżej przedstawiono kilka spostrzeżeń, aby zilustrować, w jaki sposób poprzednie argumenty mogą pomóc w zapewnieniu orientacji etycznej w sytuacjach praktycznych, zgodnie z „mądrością serca”, którą zaproponował papież Franciszek[98]. Dyskusja ta, choć nie jest wyczerpująca, służy dialogowi, który rozważa, w jaki sposób sztuczna inteligencja może być wykorzystywana do podtrzymywania godności osoby ludzkiej i promowania dobra wspólnego[99].

AI i społeczeństwo

50. Jak zauważył papież Franciszek, „przyrodzona godność każdej istoty ludzkiej i braterstwo, które łączy nas jako członków jednej rodziny ludzkiej, muszą leżeć u podstaw rozwoju nowych technologii i służyć jako niepodważalne kryteria ich oceny przed ich zastosowaniem”[100]. 51.

51. Patrząc przez ten pryzmat, sztuczna inteligencja mogłaby „wprowadzić ważne innowacje w rolnictwie, edukacji i kulturze, poprawić poziom życia całych narodów i ludów oraz zwiększyć ludzkie braterstwo i przyjaźń społeczną”, a tym samym być „wykorzystywana do promowania integralnego rozwoju człowieka”[101]. Sztuczna inteligencja mogłaby również pomóc organizacjom zidentyfikować potrzebujących oraz przeciwdziałać dyskryminacji i marginalizacji. Te i inne podobne zastosowania tej technologii mogłyby przyczynić się do rozwoju ludzkości i wspólnego dobra[102].

52. Jednakże, podczas gdy sztuczna inteligencja oferuje wiele możliwości promowania dobra, może ona również utrudniać, a nawet przeciwdziałać rozwojowi człowieka i dobru wspólnemu. Papież Franciszek zauważył, że „dotychczasowe dowody sugerują, że technologie cyfrowe zwiększyły nierówności w naszym świecie. Nie tylko różnice w bogactwie materialnym, które również są znaczące, ale także różnice w dostępie do wpływów politycznych i społecznych."[103] W tym sensie sztuczna inteligencja może być wykorzystywana do utrwalania marginalizacji i dyskryminacji, tworzenia nowych form ubóstwa, poszerzania »przepaści cyfrowej« i pogłębiania istniejących nierówności społecznych[104].

53. Co więcej, koncentracja władzy nad głównymi zastosowaniami sztucznej inteligencji w rękach kilku potężnych firm budzi poważne obawy natury etycznej. Problem ten pogłębia nieodłączna natura systemów sztucznej inteligencji, w których żadna pojedyncza osoba nie może sprawować pełnego nadzoru nad rozległymi i złożonymi zbiorami danych wykorzystywanymi do obliczeń. Ten brak dobrze zdefiniowanej odpowiedzialności stwarza ryzyko, że sztuczna inteligencja może być manipulowana dla osobistych lub korporacyjnych korzyści lub w celu kierowania opinią publiczną z korzyścią dla konkretnej branży. Takie podmioty, motywowane własnymi interesami, posiadają zdolność do sprawowania „form kontroli równie subtelnych, co inwazyjnych, tworząc mechanizmy manipulacji sumieniami i procesem demokratycznym”[105]. 54.

54. Co więcej, istnieje ryzyko, że sztuczna inteligencja zostanie wykorzystana do promowania tego, co papież Franciszek nazwał „paradygmatem technokratycznym”, który postrzega wszystkie problemy świata jako możliwe do rozwiązania wyłącznie za pomocą środków technologicznych[106]. W tym paradygmacie godność ludzka i braterstwo są często odkładane na bok w imię wydajności, „tak jakby rzeczywistość, dobro i prawda automatycznie wypływały z mocy technologicznej i ekonomicznej jako takiej”[107]. „Jednak godność ludzka i dobro wspólne nigdy nie mogą być naruszane ze względu na wydajność,[108] ponieważ „rozwój technologiczny, który nie prowadzi do poprawy jakości życia całej ludzkości, ale wręcz przeciwnie, pogłębia nierówności i konflikty, nigdy nie może być uznany za prawdziwy postęp.”[109] Zamiast tego sztuczna inteligencja powinna być „w służbie innego rodzaju postępu, który jest zdrowszy, bardziej ludzki, bardziej społeczny, bardziej integralny”[110].

55. Osiągnięcie tego celu wymaga głębszej refleksji nad relacją między autonomią a odpowiedzialnością. Większa autonomia zwiększa odpowiedzialność każdej osoby w różnych aspektach życia społecznego. Dla chrześcijan podstawą tej odpowiedzialności jest uznanie, że wszystkie ludzkie zdolności, w tym autonomia osoby, pochodzą od Boga i mają być wykorzystywane w służbie innym[111]. Dlatego też, zamiast realizować jedynie cele ekonomiczne lub technologiczne, sztuczna inteligencja powinna służyć „wspólnemu dobru całej rodziny ludzkiej”, które jest „sumą warunków społecznych, które pozwalają ludziom, zarówno jako grupom, jak i jednostkom, pełniej i łatwiej osiągnąć swoje spełnienie”[112].

Sztuczna inteligencja i relacje międzyludzkie

56. Sobór Watykański II zauważył, że „ze swej najgłębszej natury człowiek jest istotą społeczną i jeśli nie wchodzi w relacje z innymi, nie może ani żyć, ani rozwijać swoich darów.”[113] To przekonanie podkreśla, że życie w społeczeństwie jest nieodłączne od natury i powołania osoby ludzkiej[ 114]. [Jako istoty społeczne poszukujemy relacji, które obejmują wzajemną wymianę i dążenie do prawdy, w trakcie których ludzie „dzielą się ze sobą prawdą, którą odkryli lub myślą, że odkryli, w taki sposób, że pomagają sobie nawzajem w poszukiwaniu prawdy”[115]. 57.]

57. Takie poszukiwanie, wraz z innymi aspektami ludzkiej komunikacji, zakłada spotkania i wzajemną wymianę między jednostkami ukształtowanymi przez ich unikalną historię, myśli, przekonania i relacje. Nie możemy również zapominać, że ludzka inteligencja jest różnorodną, wieloaspektową i złożoną rzeczywistością: indywidualną i społeczną, racjonalną i afektywną, konceptualną i symboliczną. Papież Franciszek podkreśla tę dynamikę, zauważając, że „razem możemy szukać prawdy w dialogu, w swobodnej rozmowie lub w żarliwej debacie. Wymaga to wytrwałości; pociąga za sobą chwile ciszy i cierpienia, ale może cierpliwie objąć szersze doświadczenie jednostek i narodów. […] Proces budowania braterstwa, czy to lokalnego, czy powszechnego, może być podejmowany jedynie przez duchy wolne i otwarte na autentyczne spotkania"[116]. 58.

58. To właśnie w tym kontekście można rozważać wyzwania, jakie sztuczna inteligencja stawia przed relacjami międzyludzkimi. Podobnie jak inne narzędzia technologiczne, sztuczna inteligencja ma potencjał do wspierania więzi w rodzinie ludzkiej. Może jednak również utrudnić prawdziwe spotkanie z rzeczywistością i ostatecznie doprowadzić ludzi do „głębokiego i melancholijnego niezadowolenia z relacji międzyludzkich lub szkodliwego poczucia izolacji”[117]. Autentyczne relacje międzyludzkie wymagają bogactwa bycia z innymi w ich bólu, błaganiach i radości[118]. Ponieważ ludzka inteligencja wyraża się i wzbogaca również w sposób interpersonalny i ucieleśniony, autentyczne i spontaniczne spotkania z innymi są niezbędne do pełnego zaangażowania się w rzeczywistość.

59. Ponieważ „prawdziwa mądrość wymaga spotkania z rzeczywistością”[119], rozwój sztucznej inteligencji wprowadza kolejne wyzwanie. Ponieważ sztuczna inteligencja może skutecznie naśladować wytwory ludzkiej inteligencji, zdolność do rozpoznania, kiedy wchodzimy w interakcję z człowiekiem lub maszyną, nie może być już traktowana jako coś oczywistego. Generatywna sztuczna inteligencja może tworzyć tekst, mowę, obrazy i inne zaawansowane produkty, które są zwykle kojarzone z ludźmi. Należy jednak rozumieć, czym ona jest: narzędziem, a nie osobą[120]. Rozróżnienie to jest często zaciemniane przez język używany przez praktyków, który ma tendencję do antropomorfizowania sztucznej inteligencji, a tym samym zaciera granicę między człowiekiem a maszyną. 60.

60. Antropomorfizacja sztucznej inteligencji stwarza również szczególne wyzwania dla rozwoju dzieci, potencjalnie zachęcając je do rozwijania wzorców interakcji, które traktują relacje międzyludzkie w sposób transakcyjny, tak jak w przypadku chatbota. Takie nawyki mogą prowadzić młodych ludzi do postrzegania nauczycieli jako zwykłych dystrybutorów informacji, a nie jako mentorów, którzy prowadzą i pielęgnują ich rozwój intelektualny i moralny. Prawdziwe relacje, zakorzenione w empatii i niezachwianym zaangażowaniu w dobro drugiego człowieka, są niezbędne i niezastąpione we wspieraniu pełnego rozwoju osoby ludzkiej.

61. W tym kontekście ważne jest, aby wyjaśnić, że pomimo użycia antropomorficznego języka, żadna aplikacja AI nie może rzeczywiście doświadczyć empatii. Emocje nie mogą być zredukowane do mimiki twarzy lub fraz generowanych w odpowiedzi na podpowiedzi; odzwierciedlają one sposób, w jaki dana osoba, jako całość, odnosi się do świata i własnego życia, przy czym ciało odgrywa kluczową rolę. Prawdziwa empatia wymaga umiejętności słuchania, rozpoznawania nieredukowalnej wyjątkowości drugiej osoby, przyjmowania jej inności i uchwycenia znaczenia kryjącego się nawet za jej milczeniem[121]. W przeciwieństwie do sfery analitycznego osądu, w której AI przoduje, prawdziwa empatia należy do sfery relacyjnej. Wiąże się ona z intuicją i zrozumieniem przeżywanych doświadczeń drugiej osoby, przy jednoczesnym zachowaniu rozróżnienia między sobą a innymi.[122] Chociaż sztuczna inteligencja może symulować empatyczne reakcje, nie jest w stanie odtworzyć wybitnie osobistej i relacyjnej natury autentycznej empatii[123].

62. W świetle powyższego jasne jest, dlaczego zawsze należy unikać fałszywego przedstawiania sztucznej inteligencji jako osoby; robienie tego w oszukańczych celach jest poważnym naruszeniem etyki, które może podważyć zaufanie społeczne. Podobnie, wykorzystywanie sztucznej inteligencji do oszukiwania w innych kontekstach - takich jak edukacja lub relacje międzyludzkie, w tym sfera seksualności - również należy uznać za niemoralne i wymaga starannego nadzoru, aby zapobiec szkodom, zachować przejrzystość i zapewnić godność wszystkich ludzi[124].

63. W coraz bardziej odizolowanym świecie niektórzy ludzie zwrócili się ku sztucznej inteligencji w poszukiwaniu głębokich relacji międzyludzkich, zwykłego towarzystwa, a nawet więzi emocjonalnych. Jednak podczas gdy istoty ludzkie mają doświadczać autentycznych relacji, sztuczna inteligencja może je jedynie symulować. Niemniej jednak, takie relacje z innymi są integralną częścią tego, jak dana osoba rozwija się, aby stać się tym, kim ma być. Jeśli sztuczna inteligencja jest wykorzystywana do pomagania ludziom w rozwijaniu prawdziwych więzi międzyludzkich, może pozytywnie przyczynić się do pełnego urzeczywistnienia danej osoby. I odwrotnie, jeśli zastąpimy relacje z Bogiem i innymi ludźmi interakcjami z technologią, ryzykujemy zastąpienie autentycznej relacji pozbawionym życia obrazem (por. Ps. 106:20; Rz 1:22-23). Zamiast wycofywać się do sztucznych światów, jesteśmy wezwani do angażowania się w rzeczywistość w sposób zaangażowany i celowy, zwłaszcza poprzez identyfikowanie się z ubogimi i cierpiącymi, pocieszanie tych, którzy są w smutku i tworzenie więzi komunii ze wszystkimi.

Sztuczna inteligencja, gospodarka i praca

64. Ze względu na swój interdyscyplinarny charakter, sztuczna inteligencja jest coraz bardziej zintegrowana z systemami gospodarczymi i finansowymi. Znaczące inwestycje są obecnie dokonywane nie tylko w sektorze technologicznym, ale także w energetyce, finansach i mediach, w szczególności w obszarach marketingu i sprzedaży, logistyki, innowacji technologicznych, zgodności i zarządzania ryzykiem. Jednocześnie zastosowania sztucznej inteligencji w tych obszarach uwypukliły również jej ambiwalentny charakter, jako źródło ogromnych możliwości, ale także głębokich zagrożeń. Pierwszy prawdziwy punkt krytyczny w tym obszarze dotyczy możliwości, że - ze względu na koncentrację aplikacji AI w rękach kilku korporacji - tylko te duże firmy skorzystają z wartości stworzonej przez AI, a nie firmy, które z niej korzystają.

65. Należy również dokładnie przeanalizować inne szersze aspekty wpływu sztucznej inteligencji na sferę ekonomiczno-finansową, w szczególności dotyczące interakcji między konkretną rzeczywistością a światem cyfrowym. Jedną z ważnych kwestii w tym zakresie jest współistnienie różnorodnych i alternatywnych form instytucji gospodarczych i finansowych w danym kontekście. Czynnik ten powinien być wspierany, ponieważ może przynieść korzyści w zakresie wspierania realnej gospodarki poprzez wspieranie jej rozwoju i stabilności, zwłaszcza w czasach kryzysu. Niemniej jednak należy podkreślić, że rzeczywistość cyfrowa, nieograniczona żadnymi więzami przestrzennymi, jest bardziej jednorodna i bezosobowa niż społeczności zakorzenione w konkretnym miejscu i konkretnej historii, ze wspólną podróżą charakteryzującą się wspólnymi wartościami i nadziejami, ale także nieuniknionymi nieporozumieniami i rozbieżnościami. Ta różnorodność jest niezaprzeczalnym atutem życia gospodarczego społeczności. Całkowite przekazanie gospodarki i finansów technologii cyfrowej ograniczyłoby tę różnorodność i bogactwo. W rezultacie wiele rozwiązań problemów gospodarczych, które można osiągnąć poprzez naturalny dialog między zaangażowanymi stronami, może być już nieosiągalnych w świecie zdominowanym przez procedury i tylko pozory bliskości.

66. Innym obszarem, w którym sztuczna inteligencja już teraz wywiera głęboki wpływ, jest świat pracy. Podobnie jak w wielu innych dziedzinach, sztuczna inteligencja napędza fundamentalne transformacje w wielu zawodach, przynosząc szereg skutków. Z jednej strony ma ona potencjał do zwiększenia wiedzy specjalistycznej i produktywności, tworzenia nowych miejsc pracy, umożliwienia pracownikom skupienia się na bardziej innowacyjnych zadaniach oraz otwarcia nowych horyzontów dla kreatywności i innowacji.

67. Jednakże, podczas gdy sztuczna inteligencja obiecuje zwiększyć produktywność poprzez przejęcie przyziemnych zadań, często zmusza pracowników do dostosowania się do szybkości i wymagań maszyn, a nie maszyn zaprojektowanych w celu wspierania tych, którzy pracują. W rezultacie, wbrew reklamowanym korzyściom płynącym ze sztucznej inteligencji, obecne podejście do tej technologii może paradoksalnie zniechęcić pracowników, poddać ich zautomatyzowanemu nadzorowi i zdegradować do sztywnych i powtarzalnych zadań. Konieczność nadążania za tempem rozwoju technologii może osłabić poczucie sprawczości pracowników i stłumić innowacyjne zdolności, które powinni oni wnosić do swojej pracy[125].

68. Sztuczna inteligencja eliminuje obecnie potrzebę wykonywania niektórych zadań, które kiedyś były wykonywane przez ludzi. Jeśli sztuczna inteligencja zostanie wykorzystana do zastąpienia ludzkich pracowników, a nie do ich uzupełnienia, istnieje „znaczne ryzyko nieproporcjonalnych korzyści dla nielicznych za cenę zubożenia wielu.”[126] Ponadto, w miarę jak sztuczna inteligencja staje się coraz potężniejsza, istnieje ryzyko, że ludzka praca może stracić swoją wartość w sferze gospodarczej. Jest to logiczna konsekwencja paradygmatu technokratycznego: świat ludzkości zniewolonej wydajnością, w którym ostatecznie trzeba obniżyć koszty człowieczeństwa. Jednak ludzkie życie jest z natury cenne, niezależnie od jego ekonomicznej wydajności. Niemniej jednak „obecny model”, jak wyjaśnia papież Franciszek, „nie wydaje się sprzyjać inwestowaniu w wysiłki mające na celu pomoc powolnym, słabym lub mniej utalentowanym w znalezieniu możliwości w życiu.”[127] W tym świetle „nie możemy pozwolić, aby narzędzie tak potężne i niezbędne jak sztuczna inteligencja wzmocniło taki paradygmat, ale raczej musimy uczynić sztuczną inteligencję bastionem przeciwko jego ekspansji.”[128]. [128]

69. Ważne jest, aby pamiętać, że „porządek rzeczy musi być podporządkowany porządkowi osób, a nie odwrotnie.”[129] Praca ludzka musi służyć nie tylko zyskowi, ale „służyć całej osobie ludzkiej […], biorąc pod uwagę jej potrzeby materialne oraz wymagania jej życia intelektualnego, moralnego, duchowego i religijnego”[ 130]. „W tym kontekście Kościół uznaje, że praca jest „nie tylko sposobem zarabiania na chleb powszedni”, ale także „istotnym wymiarem życia społecznego” i „środkiem […] rozwoju osobistego, budowania zdrowych relacji, wyrażania siebie i wymiany darów. Praca daje nam poczucie współodpowiedzialności za rozwój świata, a ostatecznie za nasze życie jako ludzi"[131]. 70.

70. Ponieważ praca jest „częścią sensu życia na tej ziemi, drogą do wzrostu, ludzkiego rozwoju i osobistego spełnienia”, „celem nie powinno być to, aby postęp technologiczny w coraz większym stopniu zastępował ludzką pracę, ponieważ byłoby to szkodliwe dla ludzkości”[132]- raczej powinien promować ludzką pracę. W tym świetle sztuczna inteligencja powinna wspomagać, a nie zastępować ludzki osąd. Podobnie, nigdy nie może degradować kreatywności ani redukować pracowników do zwykłych „trybików w maszynie”. Dlatego też „poszanowanie godności robotników i znaczenia zatrudnienia dla dobrobytu gospodarczego jednostek, rodzin i społeczeństw, dla bezpieczeństwa pracy i sprawiedliwych wynagrodzeń, powinno być wysokim priorytetem dla społeczności międzynarodowej, ponieważ te formy technologii przenikają coraz głębiej do naszych miejsc pracy”[133].

Sztuczna inteligencja i opieka zdrowotna

71. Jako uczestnicy Bożego dzieła uzdrawiania, pracownicy służby zdrowia mają powołanie i odpowiedzialność, aby być „strażnikami i sługami ludzkiego życia”[134]. Z tego powodu zawód lekarza ma „nieodłączny i niezaprzeczalny wymiar etyczny”, uznany przez przysięgę Hipokratesa, która zobowiązuje lekarzy i pracowników służby zdrowia do „absolutnego szacunku dla ludzkiego życia i jego świętości”[135]. „Podążając za przykładem Dobrego Samarytanina, zobowiązanie to ma być realizowane przez mężczyzn i kobiety, „którzy odrzucają tworzenie społeczeństwa wykluczenia, a zamiast tego działają jako sąsiedzi, podnosząc i rehabilitując upadłych w imię wspólnego dobra”[136]. 72.

72. W tym świetle sztuczna inteligencja wydaje się mieć ogromny potencjał w różnych zastosowaniach w dziedzinie medycyny, takich jak wspomaganie pracy diagnostycznej pracowników służby zdrowia, ułatwianie relacji między pacjentami a personelem medycznym, oferowanie nowych metod leczenia i rozszerzanie dostępu do wysokiej jakości opieki również dla osób odizolowanych lub zmarginalizowanych. W ten sposób technologia ta mogłaby wzmocnić „współczującą i pełną miłości bliskość”[137], którą pracownicy służby zdrowia są wezwani do zapewnienia chorym i cierpiącym.

73. Jeśli jednak sztuczna inteligencja zostanie wykorzystana nie do wzmocnienia, ale do zastąpienia relacji między pacjentami a świadczeniodawcami opieki zdrowotnej, pozostawiając pacjentów w interakcji z maszyną, a nie z człowiekiem, zredukuje to niezwykle ważną ludzką strukturę relacyjną do scentralizowanych, bezosobowych i nierównych ram. Zamiast zachęcać do solidarności z chorymi i cierpiącymi, takie zastosowania sztucznej inteligencji groziłyby pogłębieniem samotności, która często towarzyszy chorobie, zwłaszcza w kontekście kultury, w której „osoby nie są już postrzegane jako nadrzędna wartość, o którą należy się troszczyć i którą należy szanować”[138]. Takie niewłaściwe wykorzystanie sztucznej inteligencji nie byłoby zgodne z poszanowaniem godności osoby ludzkiej i solidarności z cierpiącymi. 74.

74. Odpowiedzialność za dobro pacjentów i decyzje, które mają wpływ na ich życie, leżą u podstaw zawodu lekarza. Odpowiedzialność ta wymaga od pracowników medycznych wykorzystania wszystkich swoich umiejętności i inteligencji w dokonywaniu dobrze uzasadnionych i etycznie ugruntowanych wyborów dotyczących osób powierzonych ich opiece, zawsze z poszanowaniem nienaruszalnej godności pacjentów i potrzeby świadomej zgody. W związku z tym decyzje dotyczące leczenia pacjentów i związana z nimi odpowiedzialność muszą zawsze pozostawać w gestii osoby ludzkiej i nigdy nie powinny być delegowane na sztuczną inteligencję[139]. 75.

DaddyPig

75. Ponadto, wykorzystywanie sztucznej inteligencji do określania, kto powinien otrzymać leczenie w oparciu głównie o środki ekonomiczne lub wskaźniki wydajności, stanowi szczególnie problematyczny przykład „paradygmatu technokratycznego”, który należy odrzucić[140]. „Optymalizacja zasobów oznacza bowiem wykorzystywanie ich w sposób etyczny i braterski, a nie karanie najbardziej wrażliwych”[ 141]. „Ponadto narzędzia AI w opiece zdrowotnej są „narażone na formy uprzedzeń i dyskryminacji”, gdzie „błędy systemowe mogą się łatwo mnożyć, powodując nie tylko niesprawiedliwość w indywidualnych przypadkach, ale także, ze względu na efekt domina, rzeczywiste formy nierówności społecznej”[142]. 76.

76. Integracja sztucznej inteligencji z opieką zdrowotną stwarza również ryzyko pogłębienia innych istniejących dysproporcji w dostępie do opieki medycznej. Ponieważ opieka zdrowotna staje się coraz bardziej zorientowana na profilaktykę i podejście oparte na stylu życia, rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji mogą nieumyślnie faworyzować bardziej zamożne populacje, które już cieszą się lepszym dostępem do zasobów medycznych i wysokiej jakości odżywiania. Tendencja ta grozi wzmocnieniem modelu „medycyny dla bogatych”, w którym osoby posiadające środki finansowe korzystają z zaawansowanych narzędzi profilaktycznych i spersonalizowanych informacji zdrowotnych, podczas gdy inni mają trudności z dostępem nawet do podstawowych usług. Aby zapobiec takim nierównościom, potrzebne są sprawiedliwe ramy, które zapewnią, że wykorzystanie sztucznej inteligencji w opiece zdrowotnej nie pogorszy istniejących nierówności w opiece zdrowotnej, ale raczej będzie służyć wspólnemu dobru.

Sztuczna inteligencja i edukacja

77. Słowa Soboru Watykańskiego II pozostają dziś w pełni aktualne: „Prawdziwa edukacja dąży do ukształtowania osób z myślą o ich ostatecznym celu i dobru społeczeństwa, do którego należą."[143] Jako taka, edukacja »nigdy nie jest zwykłym procesem przekazywania faktów i umiejętności intelektualnych: jej celem jest raczej przyczynienie się do całościowej formacji osoby w jej różnych aspektach (intelektualnym, kulturowym, duchowym itp.), w tym na przykład w życiu wspólnotowym i relacjach w społeczności akademickiej«[144], zgodnie z naturą i godnością osoby ludzkiej.

78. Podejście to obejmuje zaangażowanie w kultywowanie umysłu, ale zawsze jako część integralnego rozwoju osoby: „Musimy przełamać tę ideę edukacji, która utrzymuje, że edukacja oznacza napełnianie głowy ideami. W ten sposób kształcimy automaty, umysły mózgowe, a nie ludzi. Edukacja to podejmowanie ryzyka w napięciu między umysłem, sercem i rękami"[145].

79. W centrum tej pracy kształtowania całej ludzkiej osoby znajduje się niezbędna relacja między nauczycielem a uczniem. Nauczyciele robią więcej niż tylko przekazują wiedzę; modelują podstawowe ludzkie cechy i inspirują radość odkrywania[146]. Ich obecność motywuje uczniów zarówno poprzez treści, których uczą, jak i troskę, jaką okazują swoim uczniom. Ta więź sprzyja zaufaniu, wzajemnemu zrozumieniu i zdolności do zajęcia się wyjątkową godnością i potencjałem każdej osoby. Ze strony ucznia może to generować prawdziwe pragnienie rozwoju. Fizyczna obecność nauczyciela tworzy dynamikę relacji, której sztuczna inteligencja nie jest w stanie powtórzyć, a która pogłębia zaangażowanie i wspiera integralny rozwój ucznia.

80. W tym kontekście sztuczna inteligencja stwarza zarówno możliwości, jak i wyzwania. Jeśli jest używana w sposób rozważny, w kontekście istniejącej relacji nauczyciel-uczeń i uporządkowana zgodnie z autentycznymi celami edukacji, sztuczna inteligencja może stać się cennym zasobem edukacyjnym, zwiększając dostęp do edukacji, oferując dostosowane wsparcie i zapewniając uczniom natychmiastową informację zwrotną. Korzyści te mogą poprawić doświadczenie uczenia się, zwłaszcza w przypadkach, w których potrzebna jest zindywidualizowana uwaga lub zasoby edukacyjne są w inny sposób ograniczone.

81. Niemniej jednak istotną częścią edukacji jest kształtowanie „intelektu, aby dobrze rozumował we wszystkich sprawach, aby sięgał ku prawdzie i ją pojmował”[147], pomagając jednocześnie „językowi głowy” harmonijnie rozwijać się z „językiem serca” i „językiem rąk”[148]. Jest to tym bardziej istotne w epoce naznaczonej technologią, w której „nie chodzi już tylko o »używanie« narzędzi komunikacji, ale o życie w wysoce zdigitalizowanej kulturze, która wywarła głęboki wpływ na […] naszą zdolność do komunikowania się, uczenia się, bycia informowanym i wchodzenia w relacje z innymi”[ 149]. „Jednak zamiast wspierać „kultywowany intelekt”, który „wnosi ze sobą moc i wdzięk do każdej pracy i zawodu, którego się podejmuje”[150], szerokie wykorzystanie sztucznej inteligencji w edukacji może prowadzić do zwiększonej zależności uczniów od technologii, osłabiając ich zdolność do samodzielnego wykonywania niektórych umiejętności i pogarszając ich uzależnienie od ekranów[151]. 82.

82. Ponadto, podczas gdy niektóre systemy sztucznej inteligencji są zaprojektowane tak, aby pomóc ludziom rozwijać ich zdolności krytycznego myślenia i umiejętności rozwiązywania problemów, wiele innych jedynie dostarcza odpowiedzi, zamiast zachęcać uczniów do samodzielnego dochodzenia do odpowiedzi lub samodzielnego pisania tekstu. Zamiast szkolić młodych ludzi, jak gromadzić informacje i generować szybkie odpowiedzi, edukacja powinna zachęcać do „odpowiedzialnego korzystania z wolności, aby stawić czoła problemom z rozsądkiem i inteligencją.”[153] Opierając się na tym, „edukacja w zakresie korzystania z form sztucznej inteligencji powinna mieć na celu przede wszystkim promowanie krytycznego myślenia. Użytkownicy w każdym wieku, a w szczególności młodzież, muszą wypracować wnikliwe podejście do korzystania z danych i treści gromadzonych w sieci lub tworzonych przez systemy sztucznej inteligencji. Szkoły, uniwersytety i towarzystwa naukowe stoją przed wyzwaniem pomagania studentom i profesjonalistom w zrozumieniu społecznych i etycznych aspektów rozwoju i wykorzystania technologii"[154].

83. Jak przypomniał św. Jan Paweł II, „w dzisiejszym świecie, charakteryzującym się tak szybkim rozwojem nauki i technologii, zadania uniwersytetu katolickiego nabierają coraz większego znaczenia i pilności.”[155] W szczególny sposób uniwersytety katolickie są wezwane do bycia obecnymi jako wielkie laboratoria nadziei na tym skrzyżowaniu historii. W kluczu interdyscyplinarnym i interdyscyplinarnym zachęca się je do angażowania się „z mądrością i kreatywnością”[156] w staranne badania nad tym zjawiskiem, pomagając wydobyć zbawienny potencjał w różnych dziedzinach nauki i rzeczywistości oraz kierując je zawsze w stronę etycznie uzasadnionych zastosowań, które wyraźnie służą spójności naszych społeczeństw i dobru wspólnemu, osiągając nowe granice w dialogu między wiarą a rozumem.

84. Co więcej, należy zauważyć, że obecne programy AI są znane z dostarczania stronniczych lub sfabrykowanych informacji, co może prowadzić uczniów do zaufania niedokładnym treściom. Problem ten „nie tylko stwarza ryzyko legitymizacji fałszywych wiadomości i wzmocnienia przewagi dominującej kultury, ale także, krótko mówiąc, podważa sam proces edukacyjny.”[157] Z czasem może pojawić się wyraźniejsze rozróżnienie między właściwym i niewłaściwym wykorzystaniem sztucznej inteligencji w edukacji i badaniach. Jednak decydującą wytyczną jest to, że wykorzystanie sztucznej inteligencji powinno być zawsze przejrzyste i nigdy nie powinno być wprowadzane w błąd.

Sztuczna inteligencja, dezinformacja, fałszerstwa i nadużycia

85. Sztuczna inteligencja może być wykorzystywana jako pomoc dla ludzkiej godności, jeśli pomaga ludziom zrozumieć złożone koncepcje lub kieruje ich do solidnych zasobów, które wspierają ich poszukiwanie prawdy[158].

86. Sztuczna inteligencja stwarza jednak również poważne ryzyko generowania zmanipulowanych treści i fałszywych informacji, które mogą łatwo wprowadzać ludzi w błąd ze względu na ich podobieństwo do prawdy. Takie dezinformacje mogą pojawić się nieumyślnie, jak w przypadku „halucynacji” AI, gdzie generatywny system AI daje wyniki, które wydają się prawdziwe, ale nie są. Ponieważ generowanie treści naśladujących ludzkie artefakty ma kluczowe znaczenie dla funkcjonalności sztucznej inteligencji, ograniczenie tego ryzyka okazuje się wyzwaniem. Jednak konsekwencje takich aberracji i fałszywych informacji mogą być dość poważne. Z tego powodu wszystkie osoby zaangażowane w tworzenie i wykorzystywanie systemów sztucznej inteligencji powinny być zaangażowane w prawdziwość i dokładność informacji przetwarzanych przez takie systemy i rozpowszechnianych publicznie.

87. Podczas gdy sztuczna inteligencja ma ukryty potencjał do generowania fałszywych informacji, jeszcze bardziej niepokojącym problemem jest celowe nadużywanie sztucznej inteligencji do manipulacji. Może to mieć miejsce, gdy osoby lub organizacje celowo generują i rozpowszechniają fałszywe treści w celu oszukania lub wyrządzenia szkody, takie jak „deepfake” obrazy, filmy i audio - odnoszące się do fałszywego przedstawienia osoby, edytowane lub generowane przez algorytm AI. Niebezpieczeństwo związane z deepfake’ami jest szczególnie widoczne, gdy są one wykorzystywane do atakowania lub krzywdzenia innych. Podczas gdy same obrazy lub filmy mogą być sztuczne, szkody, które powodują, są prawdziwe, pozostawiając „głębokie blizny w sercach tych, którzy cierpią” i „prawdziwe rany w ich ludzkiej godności”[159].

88. W szerszej skali, zniekształcając „nasze relacje z innymi i z rzeczywistością”[160], generowane przez sztuczną inteligencję fałszywe media mogą stopniowo podważać fundamenty społeczeństwa. Kwestia ta wymaga starannej regulacji, ponieważ dezinformacja - zwłaszcza za pośrednictwem mediów kontrolowanych przez sztuczną inteligencję lub pozostających pod jej wpływem - może rozprzestrzeniać się w sposób niezamierzony, podsycając polaryzację polityczną i niepokoje społeczne. Kiedy społeczeństwo staje się obojętne na prawdę, różne grupy konstruują własne wersje „faktów”, osłabiając „wzajemne więzi i wzajemne zależności”[161], które stanowią podstawę tkanki życia społecznego. Ponieważ deepfakes sprawiają, że ludzie kwestionują wszystko, a generowane przez sztuczną inteligencję fałszywe treści podważają zaufanie do tego, co widzą i słyszą, polaryzacja i konflikt będą tylko rosły. Takie powszechne oszustwo nie jest błahą sprawą; uderza w rdzeń ludzkości, demontując fundamentalne zaufanie, na którym zbudowane są społeczeństwa[162].

89. Przeciwdziałanie kłamstwom opartym na sztucznej inteligencji to nie tylko praca ekspertów branżowych - wymaga ona wysiłków wszystkich ludzi dobrej woli. „Jeśli technologia ma służyć ludzkiej godności, a nie jej szkodzić, i jeśli ma promować pokój, a nie przemoc, to społeczność ludzka musi być proaktywna w radzeniu sobie z tymi trendami z poszanowaniem ludzkiej godności i promowaniem dobra"[163]. „Ci, którzy tworzą i udostępniają treści generowane przez sztuczną inteligencję, powinni zawsze dokładać wszelkich starań, aby zweryfikować prawdziwość tego, co rozpowszechniają, i we wszystkich przypadkach powinni „unikać dzielenia się słowami i obrazami, które poniżają istoty ludzkie, które promują nienawiść i nietolerancję, które poniżają dobroć i intymność ludzkiej seksualności lub które wykorzystują słabych i bezbronnych.”[164] Wymaga to ciągłej rozwagi i starannego rozeznania wszystkich użytkowników w zakresie ich aktywności w Internecie[165].

Sztuczna inteligencja, prywatność i inwigilacja

90. Ludzie są z natury relacyjni, a dane generowane przez każdą osobę w świecie cyfrowym mogą być postrzegane jako zobiektywizowany wyraz tej relacyjnej natury. Dane przekazują nie tylko informacje, ale także wiedzę osobistą i relacyjną, co w coraz bardziej zdigitalizowanym kontekście może oznaczać władzę nad jednostką. Co więcej, podczas gdy niektóre rodzaje danych mogą odnosić się do publicznych aspektów życia danej osoby, inne mogą dotykać jej wnętrza, a może nawet sumienia. Postrzegana w ten sposób, prywatność odgrywa istotną rolę w ochronie granic życia wewnętrznego danej osoby, zachowując jej wolność do nawiązywania relacji z innymi, wyrażania siebie i podejmowania decyzji bez nadmiernej kontroli. Ochrona ta jest również powiązana z obroną wolności religijnej, ponieważ inwigilacja może być również nadużywana do sprawowania kontroli nad życiem wierzących i sposobem, w jaki wyrażają swoją wiarę.

91. Właściwe jest zatem zajęcie się kwestią prywatności z troski o uzasadnioną wolność i niezbywalną godność osoby ludzkiej „we wszystkich okolicznościach”[166]. Sobór Watykański II włączył prawo „do ochrony prywatności” do praw podstawowych „niezbędnych do życia prawdziwie ludzkiego”, które powinno być rozszerzone na wszystkich ludzi ze względu na ich „wzniosłą godność”[ 167]. „Co więcej, Kościół potwierdził również prawo do uzasadnionego poszanowania życia prywatnego w kontekście potwierdzenia prawa osoby do dobrej reputacji, obrony jej integralności fizycznej i psychicznej oraz wolności od krzywdy lub nieuzasadnionej ingerencji[168]- istotnych elementów należnego poszanowania wewnętrznej godności osoby ludzkiej[169]. 92.

92. Postępy w przetwarzaniu i analizie danych opartych na sztucznej inteligencji umożliwiają obecnie wnioskowanie o wzorcach w zachowaniu i myśleniu danej osoby na podstawie nawet niewielkiej ilości informacji, co sprawia, że rola prywatności danych jest jeszcze bardziej niezbędna jako ochrona godności i relacyjnego charakteru osoby ludzkiej. Jak zauważył papież Franciszek, „podczas gdy postawy zamknięcia i nietolerancji wobec innych rosną, odległości kurczą się lub zanikają do tego stopnia, że prawo do prywatności prawie nie istnieje. Wszystko stało się rodzajem spektaklu, który należy zbadać i skontrolować, a życie ludzi jest obecnie pod stałym nadzorem"[170].

93. Podczas gdy istnieją uzasadnione i właściwe sposoby wykorzystania sztucznej inteligencji zgodnie z ludzką godnością i wspólnym dobrem, wykorzystywanie jej do nadzoru mającego na celu wykorzystywanie, ograniczanie wolności innych lub przynoszenie korzyści nielicznym kosztem wielu jest nieuzasadnione. Ryzyko nadmiernego nadzoru musi być monitorowane przez odpowiednie organy regulacyjne, aby zapewnić przejrzystość i odpowiedzialność publiczną. Osoby odpowiedzialne za inwigilację nigdy nie powinny przekraczać swoich uprawnień, które zawsze muszą sprzyjać godności i wolności każdej osoby jako zasadniczej podstawie sprawiedliwego i humanitarnego społeczeństwa.

94. Co więcej, „fundamentalny szacunek dla ludzkiej godności wymaga, abyśmy nie pozwolili na identyfikację wyjątkowości osoby z zestawem danych.”[171] Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy sztuczna inteligencja jest wykorzystywana do oceny osób lub grup w oparciu o ich zachowanie, cechy lub historię - praktyka znana jako „scoring społeczny”: „W podejmowaniu decyzji społecznych i gospodarczych powinniśmy być ostrożni w przekazywaniu osądów algorytmom, które przetwarzają dane, często gromadzone potajemnie, dotyczące wyglądu i wcześniejszych zachowań danej osoby. Takie dane mogą być skażone społecznymi uprzedzeniami i uprzedzeniami. Wcześniejsze zachowanie danej osoby nie powinno być wykorzystywane do odmawiania jej możliwości zmiany, rozwoju i wniesienia wkładu w społeczeństwo. Nie możemy pozwolić, aby algorytmy ograniczały lub warunkowały poszanowanie ludzkiej godności lub wykluczały współczucie, miłosierdzie, przebaczenie, a przede wszystkim nadzieję, że ludzie są w stanie się zmienić"[172].

Sztuczna inteligencja i ochrona naszego wspólnego domu

95. Sztuczna inteligencja ma wiele obiecujących zastosowań w celu poprawy naszych relacji z naszym „wspólnym domem”, takich jak tworzenie modeli prognozowania ekstremalnych zjawisk klimatycznych, proponowanie rozwiązań inżynieryjnych w celu zmniejszenia ich wpływu, zarządzanie operacjami pomocowymi i przewidywanie zmian populacji[173]. Ponadto sztuczna inteligencja może wspierać zrównoważone rolnictwo, optymalizować zużycie energii i zapewniać systemy wczesnego ostrzegania w sytuacjach zagrożenia zdrowia publicznego. Postępy te mogą potencjalnie wzmocnić odporność na wyzwania związane z klimatem i promować bardziej zrównoważony rozwój.

96. Jednocześnie obecne modele sztucznej inteligencji i sprzęt wymagany do ich obsługi zużywają ogromne ilości energii i wody, znacząco przyczyniając się do emisjiCO2 i obciążając zasoby. Rzeczywistość ta jest często zaciemniana przez sposób, w jaki technologia ta jest przedstawiana w popularnej wyobraźni, gdzie słowa takie jak „chmura” [174] mogą sprawiać wrażenie, że dane są przechowywane i przetwarzane w niematerialnej sferze, oderwanej od świata fizycznego. Jednak „chmura” nie jest eteryczną domeną oddzieloną od świata fizycznego; podobnie jak wszystkie technologie obliczeniowe, opiera się na fizycznych maszynach, kablach i energii. To samo dotyczy technologii stojącej za sztuczną inteligencją. Wraz ze wzrostem złożoności tych systemów, zwłaszcza dużych modeli językowych (LLM), wymagają one coraz większych zbiorów danych, zwiększonej mocy obliczeniowej i większej infrastruktury pamięci masowej. Biorąc pod uwagę, jak duży wpływ mają te technologie na środowisko, konieczne jest opracowanie zrównoważonych rozwiązań, które zmniejszą ich wpływ na nasz wspólny dom.

97. Nawet wtedy, jak naucza papież Franciszek, istotne jest, „abyśmy szukali rozwiązań nie tylko w technologii, ale w zmianie człowieczeństwa.”[175] Pełne i autentyczne zrozumienie stworzenia uznaje, że wartość wszystkich stworzonych rzeczy nie może być zredukowana do ich zwykłej użyteczności. Dlatego w pełni ludzkie podejście do zarządzania ziemią odrzuca zniekształcony antropocentryzm paradygmatu technokratycznego, który dąży do „wydobycia ze świata wszystkiego, co możliwe” [176] i odrzuca „mit postępu”, który zakłada, że „problemy ekologiczne rozwiążą się same dzięki zastosowaniu nowych technologii i bez potrzeby rozważań etycznych lub głębokich zmian.”[177] Taki sposób myślenia musi ustąpić miejsca bardziej holistycznemu podejściu, które szanuje porządek stworzenia i promuje integralne dobro osoby ludzkiej, jednocześnie chroniąc nasz wspólny dom[178]. [178]

Sztuczna inteligencja i działania wojenne

98. Sobór Watykański II i konsekwentne nauczanie papieży od tego czasu podkreślają, że pokój nie jest jedynie brakiem wojny i nie ogranicza się do utrzymania równowagi sił między przeciwnikami. Augustyna, pokój jest „spokojem porządku”[179]. Rzeczywiście, pokoju nie można osiągnąć bez ochrony dóbr osób, swobodnej komunikacji, poszanowania godności osób i narodów oraz wytrwałego praktykowania braterstwa. Pokój jest dziełem sprawiedliwości i skutkiem miłości i nie może być osiągnięty jedynie przy użyciu siły, ale musi być przede wszystkim budowany poprzez cierpliwą dyplomację, aktywną promocję sprawiedliwości, solidarności, integralnego rozwoju ludzkiego i poszanowania godności wszystkich ludzi[180]. W ten sposób narzędzia używane do utrzymania pokoju nigdy nie powinny usprawiedliwiać niesprawiedliwości, przemocy lub ucisku. Zamiast tego, powinny być zawsze kierowane przez „zdecydowaną determinację, aby szanować innych ludzi i narody, wraz z ich godnością, a także świadomą praktyką braterstwa”[181].

99. Podczas gdy zdolności analityczne AI mogą pomóc narodom w dążeniu do pokoju i zapewnieniu bezpieczeństwa, „uzbrojenie sztucznej inteligencji” może być również bardzo problematyczne. Papież Franciszek zauważył, że „zdolność do prowadzenia operacji wojskowych za pomocą systemów zdalnego sterowania doprowadziła do mniejszego postrzegania zniszczeń spowodowanych przez te systemy uzbrojenia i ciężaru odpowiedzialności za ich użycie, co skutkuje jeszcze bardziej zimnym i oderwanym podejściem do ogromnej tragedii wojny”[182]. „Co więcej, łatwość, z jaką autonomiczna broń czyni wojnę bardziej realną, stoi w sprzeczności z zasadą wojny jako ostateczności w uzasadnionej samoobronie,[183] potencjalnie zwiększając narzędzia wojny daleko poza zakres ludzkiego nadzoru i przyspieszając destabilizujący wyścig zbrojeń, z katastrofalnymi konsekwencjami dla praw człowieka[184]. 100.

100. W szczególności śmiercionośne autonomiczne systemy uzbrojenia, które są w stanie identyfikować i uderzać w cele bez bezpośredniej interwencji człowieka, są „powodem do poważnych obaw etycznych”, ponieważ brakuje im „wyjątkowej ludzkiej zdolności do moralnego osądu i etycznego podejmowania decyzji.”[185] Z tego powodu papież Franciszek pilnie wezwał do ponownego rozważenia rozwoju tej broni i zakazu jej używania, zaczynając od „skutecznego i konkretnego zobowiązania do wprowadzenia coraz większej i właściwej ludzkiej kontroli. Żadna maszyna nie powinna nigdy decydować się na odebranie życia człowiekowi"[186].

101. Ponieważ jest to mały krok od maszyn, które mogą zabijać autonomicznie z precyzją, do tych zdolnych do zniszczenia na dużą skalę, niektórzy badacze AI wyrazili obawy, że taka technologia stanowi „ryzyko egzystencjalne”, ponieważ ma potencjał do działania w sposób, który może zagrozić przetrwaniu całych regionów, a nawet samej ludzkości. Niebezpieczeństwo to wymaga poważnej uwagi, odzwierciedlając długotrwałe obawy dotyczące technologii, które nadają wojnie „niekontrolowaną niszczycielską moc nad wielką liczbą niewinnych cywilów”[187], nie oszczędzając nawet dzieci. W tym kontekście wezwanie Gaudium et spes do „podjęcia oceny wojny z całkowicie nowym nastawieniem”[188 ] jest pilniejsze niż kiedykolwiek.

102. Jednocześnie, podczas gdy teoretyczne zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją zasługują na uwagę, bardziej bezpośrednie i naglące obawy dotyczą tego, w jaki sposób jednostki o złych intencjach mogą nadużywać tej technologii[189]. Jak każde narzędzie, sztuczna inteligencja jest przedłużeniem ludzkiej władzy i chociaż jej przyszłe możliwości są nieprzewidywalne, przeszłe działania ludzkości dostarczają wyraźnych ostrzeżeń. Okrucieństwa popełnione na przestrzeni dziejów są wystarczającym powodem do głębokiego zaniepokojenia potencjalnymi nadużyciami sztucznej inteligencji.

103. Święty Jan Paweł II zauważył, że „ludzkość dysponuje obecnie narzędziami o bezprecedensowej mocy: możemy przekształcić ten świat w ogród lub zredukować go do kupy gruzów.”[190] Biorąc pod uwagę ten fakt, Kościół przypomina nam, słowami papieża Franciszka, że „mamy swobodę stosowania naszej inteligencji w kierunku rzeczy rozwijających się pozytywnie” lub w kierunku „dekadencji i wzajemnego zniszczenia.”[191] Aby zapobiec samozniszczeniu ludzkości,[192] musi istnieć wyraźne stanowisko przeciwko wszelkim zastosowaniom technologii, które z natury zagrażają ludzkiemu życiu i godności. Zobowiązanie to wymaga starannego rozeznania w zakresie wykorzystania sztucznej inteligencji, zwłaszcza w zastosowaniach wojskowych, aby zapewnić, że zawsze szanuje ona ludzką godność i służy wspólnemu dobru. Rozwój i wdrażanie sztucznej inteligencji w zbrojeniach powinno podlegać najwyższemu poziomowi kontroli etycznej, kierowanej troską o ludzką godność i świętość życia[193].

Sztuczna inteligencja i nasza relacja z Bogiem

104. Technologia oferuje niezwykłe narzędzia do nadzorowania i rozwijania światowych zasobów. Jednak w niektórych przypadkach ludzkość coraz częściej oddaje kontrolę nad tymi zasobami maszynom. W niektórych kręgach naukowców i futurystów panuje optymizm co do potencjału sztucznej inteligencji (AGI), hipotetycznej formy sztucznej inteligencji, która dorówna lub przewyższy ludzką inteligencję i przyniesie niewyobrażalny postęp. Niektórzy spekulują nawet, że AGI mogłaby osiągnąć nadludzkie zdolności. W tym samym czasie, gdy społeczeństwo oddala się od związku z transcendencją, niektórzy są kuszeni, by zwrócić się do AI w poszukiwaniu sensu lub spełnienia - pragnień, które mogą być naprawdę zaspokojone tylko w komunii z Bogiem[194].

105. Jednak założenie zastąpienia Boga artefaktem stworzonym przez człowieka jest bałwochwalstwem, przed którym Pismo Święte wyraźnie ostrzega (np. Wj 20:4; 32:1-5; 34:17). Co więcej, sztuczna inteligencja może okazać się jeszcze bardziej uwodzicielska niż tradycyjne bożki, ponieważ w przeciwieństwie do bożków, które „mają usta, ale nie mówią; oczy, ale nie widzą; uszy, ale nie słyszą” (Ps. 115: 5-6), sztuczna inteligencja może „mówić” lub przynajmniej daje złudzenie, że to robi (por. Obj. 13:15). Należy jednak pamiętać, że sztuczna inteligencja jest jedynie bladym odbiciem człowieka - jest tworzona przez ludzkie umysły, szkolona na materiałach generowanych przez ludzi, reaguje na ludzki wkład i jest utrzymywana dzięki ludzkiej pracy. Sztuczna inteligencja nie może posiadać wielu zdolności charakterystycznych dla ludzkiego życia, a także jest omylna. Zwracając się do SI jako postrzeganego „Innego” większego od siebie, z którym można dzielić egzystencję i obowiązki, ludzkość ryzykuje stworzenie substytutu Boga. Jednak to nie SI jest ostatecznie deifikowana i czczona, ale sama ludzkość, która w ten sposób staje się niewolnikiem własnej pracy[195].

106. Chociaż sztuczna inteligencja ma potencjał, by służyć ludzkości i przyczyniać się do wspólnego dobra, pozostaje ona dziełem ludzkich rąk, noszącym „piętno ludzkiej sztuki i pomysłowości” (Dz 17:29). Nigdy nie należy przypisywać jej nadmiernej wartości. Jak potwierdza Księga Mądrości: „Uczynił je bowiem człowiek, a ten, którego duch jest pożyczony, ukształtował je; bo żaden człowiek nie może stworzyć boga, który byłby podobny do niego samego. Jest on śmiertelny, a to, co czyni bezprawnymi rękami, jest martwe, ponieważ jest lepszy od przedmiotów, które czci, ponieważ ma życie, ale one nigdy nie mają” (Wis. 15:16-17).

107. W przeciwieństwie do tego, istoty ludzkie, „poprzez swoje życie wewnętrzne, przekraczają cały materialny wszechświat; doświadczają tej głębokiej wewnętrzności, gdy wchodzą do własnego serca, gdzie czeka na nich Bóg, który bada serce, i gdzie decydują o swoim przeznaczeniu w oczach Boga.”[196] To właśnie w sercu, jak przypomina nam papież Franciszek, każda osoba odkrywa „tajemniczy związek między samopoznaniem a otwartością na innych, między spotkaniem z osobistą wyjątkowością a gotowością oddania się innym”[197]. Dlatego tylko serce jest „zdolne do ustawienia innych naszych władz i namiętności, a także całej naszej osoby, w postawie czci i miłującego posłuszeństwa wobec Pana”[198], który „oferuje traktowanie każdego z nas jako »Ty«, zawsze i na zawsze”[199].

VI. Refleksje końcowe

108. Biorąc pod uwagę różne wyzwania związane z postępem technologicznym, papież Franciszek podkreślił potrzebę wzrostu „ludzkiej odpowiedzialności, wartości i sumienia”, proporcjonalnie do wzrostu potencjału, jaki niesie ze sobą ta technologia[200]- uznając, że „wraz ze wzrostem ludzkiej potęgi wzrasta odpowiedzialność jednostek i społeczności”[201].

109. Jednocześnie pozostaje „zasadnicze i fundamentalne pytanie”, „czy w kontekście tego postępu człowiek, jako człowiek, staje się rzeczywiście lepszy, to znaczy bardziej dojrzały duchowo, bardziej świadomy godności swojego człowieczeństwa, bardziej odpowiedzialny, bardziej otwarty na innych, zwłaszcza najbardziej potrzebujących i najsłabszych, i bardziej gotowy do dawania i pomagania wszystkim”[202]. 110.

110. W związku z tym kluczowe jest, aby wiedzieć, jak ocenić poszczególne zastosowania sztucznej inteligencji w określonych kontekstach, aby określić, czy jej wykorzystanie promuje godność ludzką, powołanie osoby ludzkiej i dobro wspólne. Podobnie jak w przypadku wielu technologii, skutki różnych zastosowań sztucznej inteligencji nie zawsze mogą być przewidywalne od samego początku. W miarę jak te zastosowania i ich wpływ społeczny stają się coraz jaśniejsze, odpowiednie reakcje powinny być podejmowane na wszystkich poziomach społeczeństwa, zgodnie z zasadą pomocniczości. Indywidualni użytkownicy, rodziny, społeczeństwo obywatelskie, korporacje, instytucje, rządy i organizacje międzynarodowe powinny pracować na odpowiednich poziomach, aby zapewnić, że sztuczna inteligencja jest wykorzystywana dla dobra wszystkich.

111. Istotnym wyzwaniem i szansą dla dobra wspólnego jest dziś rozważanie sztucznej inteligencji w ramach inteligencji relacyjnej, która podkreśla wzajemne powiązania jednostek i społeczności oraz podkreśla naszą wspólną odpowiedzialność za wspieranie integralnego dobrobytu innych. Dwudziestowieczny filozof Mikołaj Bierdiajew zauważył, że ludzie często obwiniają maszyny za problemy osobiste i społeczne, jednak „to tylko poniża człowieka i nie odpowiada jego godności”, ponieważ „niegodne jest przenoszenie odpowiedzialności z człowieka na maszynę.”[203] Tylko osoba ludzka może być moralnie odpowiedzialna, a wyzwania społeczeństwa technologicznego mają ostatecznie charakter duchowy. Dlatego stawienie czoła tym wyzwaniom „wymaga intensyfikacji duchowości”[204].

112. Kolejną kwestią do rozważenia jest wezwanie, wywołane pojawieniem się sztucznej inteligencji na światowej scenie, do ponownego docenienia wszystkiego, co ludzkie. Wiele lat temu francuski pisarz katolicki Georges Bernanos ostrzegał, że „niebezpieczeństwo nie tkwi w mnożeniu się maszyn, ale w stale rosnącej liczbie ludzi przyzwyczajonych od dzieciństwa do pragnienia tylko tego, co mogą dać maszyny.”[205] To wyzwanie jest dziś tak samo prawdziwe, jak wtedy, ponieważ szybkie tempo cyfryzacji grozi „cyfrowym redukcjonizmem”, w którym niewymierne aspekty życia są odkładane na bok, a następnie zapominane lub nawet uznawane za nieistotne, ponieważ nie można ich obliczyć w kategoriach formalnych. Sztuczna inteligencja powinna być wykorzystywana jedynie jako narzędzie uzupełniające ludzką inteligencję, a nie zastępujące jej bogactwo[206]. Kultywowanie tych aspektów ludzkiego życia, które wykraczają poza obliczenia, ma kluczowe znaczenie dla zachowania „autentycznego człowieczeństwa”, które „wydaje się mieszkać pośród naszej kultury technologicznej, prawie niezauważone, jak mgła sącząca się delikatnie pod zamkniętymi drzwiami”[207].

Prawdziwa mądrość

113. Ogromna przestrzeń światowej wiedzy jest teraz dostępna w sposób, który wzbudziłby podziw wśród poprzednich pokoleń. Jednakże, aby postęp w wiedzy nie stał się jałowy pod względem ludzkim lub duchowym, należy wyjść poza zwykłe gromadzenie danych i dążyć do osiągnięcia prawdziwej mądrości[208].

114. Mądrość ta jest darem, którego ludzkość najbardziej potrzebuje, aby odpowiedzieć na głębokie pytania i wyzwania etyczne stawiane przez sztuczną inteligencję: „Tylko poprzez przyjęcie duchowego sposobu postrzegania rzeczywistości, tylko poprzez odzyskanie mądrości serca, możemy stawić czoła i zinterpretować nowość naszych czasów.”[209] Taka „mądrość serca” jest „cnotą, która pozwala nam zintegrować całość i jej części, nasze decyzje i ich konsekwencje”. „Nie można jej szukać w maszynach”, ale »pozwala się znaleźć tym, którzy jej szukają i być widzianą przez tych, którzy ją kochają; uprzedza tych, którzy jej pragną i idzie w poszukiwaniu tych, którzy są jej godni (por. Wj 6, 12-16)«[210].

115. W świecie naznaczonym sztuczną inteligencją potrzebujemy łaski Ducha Świętego, który „pozwala nam patrzeć na rzeczy Bożymi oczami, dostrzegać powiązania, sytuacje, wydarzenia i odkrywać ich prawdziwe znaczenie”[211].

116. Ponieważ „doskonałość osoby mierzy się nie posiadanymi przez nią informacjami czy wiedzą, ale głębią jej miłości”[212], to, w jaki sposób włączamy AI, „aby uwzględnić najmniejszych z naszych braci i sióstr, bezbronnych i najbardziej potrzebujących, będzie prawdziwą miarą naszego człowieczeństwa”[ 213]. „Mądrość serca” może oświetlić i poprowadzić skoncentrowane na człowieku wykorzystanie tej technologii, aby pomóc promować wspólne dobro, dbać o nasz »wspólny dom«, postępować naprzód w poszukiwaniu prawdy, wspierać integralny rozwój człowieka, sprzyjać ludzkiej solidarności i braterstwu oraz prowadzić ludzkość do jej ostatecznego celu: szczęścia i pełnej komunii z Bogiem[214].

117. Z tej perspektywy mądrości wierzący będą mogli działać jako podmioty moralne zdolne do wykorzystania tej technologii do promowania autentycznej wizji osoby ludzkiej i społeczeństwa[215]. Powinno się to odbywać ze zrozumieniem, że postęp technologiczny jest częścią Bożego planu stworzenia - działalności, którą jesteśmy wezwani do uporządkowania w kierunku Misterium Paschalnego Jezusa Chrystusa, w ciągłym poszukiwaniu Prawdy i Dobra.

Papież Franciszek, podczas audiencji udzielonej 14 stycznia 2025 r. niżej podpisanym prefektom i sekretarzom Dykasterii Nauki Wiary oraz Dykasterii Kultury i Edukacji, zatwierdził niniejszą Notę i nakazał jej publikację.

W dniu 28 stycznia 2025 r., w liturgiczne wspomnienie św. Tomasza z Akwinu, Doktora Kościoła, w Rzymie, w siedzibie Dykasterii do spraw Nauki Wiary oraz Dykasterii do spraw Kultury i Edukacji.

Víctor Manuel Card. Fernández
Prefekt

José Card. Tolentino de Mendonça
Prefekt

Msgr. Armando Matteo
Sekretarz, Sekcja Doktrynalna

Ks. Paul Tighe
Sekretarz, Sekcja Kultury

Ex audientia die 14 ianuarii 2025
Franciscus

Za: https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_ddf_doc_20250128_antiqua-et-nova_en.html
Tłumaczenie: DeepL

DaddyPig

Streszczenie przygotowane przez ChatGPT:

Kościół katolicki podkreśla, że rozwój sztucznej inteligencji (AI) to ważne wyzwanie dla całej ludzkości. Inteligencja jest darem od Boga, dlatego powinna być wykorzystywana w sposób odpowiedzialny i etyczny. AI może wykonywać skomplikowane zadania, ale nie posiada uczuć, moralności ani świadomości. Nie powinna zastępować człowieka, ale mu pomagać.

Kościół zauważa, że AI może przynieść wiele korzyści, na przykład w medycynie, edukacji, nauce czy gospodarce. Może wspierać lekarzy w diagnozowaniu chorób, pomagać nauczycielom i uczniom oraz ułatwiać analizę skomplikowanych danych. Jednak istnieją też poważne zagrożenia. AI może być używana do manipulowania opinią publiczną, tworzenia fałszywych informacji (tzw. deepfake) i kontrolowania ludzi poprzez masowy nadzór. Może również zwiększać nierówności społeczne, jeśli będzie dostępna tylko dla najbogatszych.

Kolejnym problemem jest odpowiedzialność – jeśli AI podejmie błędną decyzję, kto ponosi za to winę? Maszyny nie mają sumienia ani zdolności do podejmowania moralnych wyborów, dlatego to człowiek zawsze musi mieć nad nimi kontrolę. Kościół przypomina, że technologia nie jest neutralna – jej rozwój zależy od tego, w jaki sposób ludzie ją wykorzystują.

AI ma również wpływ na relacje międzyludzkie. Coraz częściej ludzie rozmawiają z chatbotami, traktując je jak prawdziwe osoby. Jednak sztuczna inteligencja nigdy nie zastąpi prawdziwej przyjaźni, miłości ani empatii. W edukacji AI może być cennym narzędziem, ale nie może zastąpić nauczyciela, który nie tylko przekazuje wiedzę, ale też wychowuje i inspiruje uczniów.

W świecie pracy AI zmienia rynek zatrudnienia. Może zwiększyć wydajność i ułatwić wykonywanie wielu zadań, ale jednocześnie grozi likwidacją wielu miejsc pracy. Istnieje ryzyko, że firmy zaczną zastępować ludzi maszynami, kierując się jedynie zyskiem. Kościół podkreśla, że praca ma nie tylko wymiar ekonomiczny, ale także społeczny i osobisty – daje ludziom poczucie wartości i wspólnoty.

Sztuczna inteligencja ma też duży wpływ na ochronę prywatności. Systemy AI analizują ogromne ilości danych, co może prowadzić do nadmiernej inwigilacji. Istnieje zagrożenie, że rządy lub korporacje będą wykorzystywać AI do śledzenia obywateli i kontrolowania ich zachowań. Kościół przypomina, że każda osoba ma prawo do prywatności i wolności, a technologia nie może być używana do ograniczania ludzkiej godności.

AI odgrywa także rolę w działaniach wojennych. Automatyczne systemy uzbrojenia mogą podejmować decyzje o życiu i śmierci, co budzi poważne wątpliwości moralne. Kościół stanowczo sprzeciwia się stosowaniu broni autonomicznej, która eliminuje człowieka z procesu decyzyjnego. Wojna nigdy nie powinna być prowadzona przez maszyny – pokój można osiągnąć tylko poprzez dialog, sprawiedliwość i wzajemny szacunek.

W kontekście religijnym Kościół ostrzega przed traktowaniem AI jako substytutu Boga. Niektórzy uważają, że sztuczna inteligencja może stać się czymś więcej niż narzędziem – że może być formą nowej „boskości”. Jednak AI to tylko produkt ludzkiej pracy, który nie ma świadomości ani duszy. Prawdziwe spełnienie i sens życia człowiek może znaleźć tylko w relacji z Bogiem, a nie w technologii.

Podsumowując, Kościół nie jest przeciwny rozwojowi sztucznej inteligencji, ale podkreśla, że musi on odbywać się w zgodzie z wartościami etycznymi. AI powinna służyć człowiekowi i wspólnemu dobru, a nie jedynie interesom nielicznych. Ludzie muszą zachować kontrolę nad technologią i używać jej w sposób odpowiedzialny, kierując się mądrością serca, sumieniem i troską o drugiego człowieka.

—

Spodobał Ci się ten artykuł? Zarejestruj się na forum i zobacz teksty dostępne tylko po zalogowaniu!